YASAKLAR

Alıntı..Eser Adı: Kur’ân-ı Kerîm’deki Temel Emirler ve Yasaklar

Yazar: Emre Dorman

İletişim: www.emredorman.com

Yasaklar

Kim Allah’ın yasaklarına saygılı olursa bu,

Rabbi katında kendisi için çok hayırlı olur.

22 Hac Suresi Ayet 30

135

Haksız Yere Cana Kıymayın

Allah’ın saygıya layık kıldığı cana haklı bir sebep

yokken kıymayın. Kim haksızlıkla öldürülürse,

onun velisine söz hakkı vermişizdir. Ama o da

öldürmede sınır tanımazlık etmesin.

Çünkü kendisine yardım edilmiştir.

17 İsra Suresi Ayet 33

Yüce Allah’ın insanlara bahşetmiş olduğu en büyük nimet

yaşamdır. Bu sebeple yüce Allah, haksız yere cana kıymayı

yasaklamıştır. Haksız yere canına kıyılan kişinin ailesine kısas

yani bu suçu işleyene aynısı ile karşılık vermek hakkı tanınmıştır.

Ayetlerde: “Ey aklı ve gönlü işleyenler, kısasta sizin

için hayat vardır. Bu sayede korunmanız umulmaktadır.”

(2/179) buyrularak haksız yere cana kıyan bir katilin öldürülmesinin,

Allah tarafından insanlara bahşedilmiş olan yaşam

hakkının bu kadar kolay ortadan kaldırılmasının önüne geçeceği

yani kısas uygulamasının insanların bu konuda daha hassas

olmalarını sağlayacağına dikkat çekilir. Günümüz dünyasında

adeta meslek haline getirilen tetikçilik gibi insanlık dışı

136

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

uygulamalar göz önünde bulundurulduğunda işlediği suç sonucunda

kendi canının da alınacağını bilen birinin bu kadar

kolay insan öldüremeyeceği açıktır. Ancak pek çok insan yasalardaki

boşlukları ya da bir af ümidini fırsat bilmekte ve bu

alanda para ve şöhret elde edeceği inancından da cesaret alarak

gözünü kırpmadan insanların canına kıyabilmektedir.

Kısas, özellikle kırsal kesimlerde sıkça rastlanan töre cinayetlerinin

de ciddi anlamda önünü kesecek bir uygulamadır.

Adeta dinselleştirilmiş töre uygulamaları sebebiyle yıllarca

pek çok insanın haksız yere katledildiği bilinmektedir.

Yine ayette ifade edildiği gibi kısas hakkı tanınan tarafın öldürmekte

sınır tanımazlık edip aşırılığa gitmemesi emredilir.

Medyadaki haberlerden öldürülen bir kişiye karşılık onlarca

kişinin katledildiği olaylara tanık olmuşsunuzdur. Bu noktada

da ayetler net bir biçimde kısasın adil bir biçimde gerçekleştirilmesinin

önemine dikkat çekmektedir. Kan davaları sebebiyle

de yıllarca haksız yere pek çok insanın canına kıyıldığını

gördük. Kan davası güdülen taraflar açısından da kısas

hakkı ilk defa haksız yere öldürülen tarafındır. Diğer taraf bu

davayı sürdürdüğü her defasında haksız yere cana kıymaya

devam etmekte ve dolayısıyla her seferinde ilk defa öldürülen

tarafa kısas hakkı doğurmaktadır. Tüm bunlar ve benzeri

uygulamalar dikkate alındığında yüce Allah’ın aziz kılmış olduğu

cana haksız yere kıymanın ayetler tarafından yasakla137

EMRE DORMAN

narak karşılığında ölüm cezasının verilmesinin hikmeti daha

iyi anlaşılmaktadır.

Yine diğer canlılar açısından olaya bakıldığında da şüphesiz

yerdeki ve gökteki tüm canlılar Allah’ın yüce sanatının birer

nişânesi (göstergesi) olarak insanların hizmetine sunulmuşlardır.

Pek çok hayvanın etinden, sütünden, gücünden, yününden

ve benzeri özelliklerinden istifade ederiz. Bu sebeple tüm canlıları

da yüce Allah’ın nimeti olarak görmek, onlara zulmetmemek

ve sadece zevk için yapılan avcılık ve benzeri cana

kıymaların insanlık dışı davranışlar olduğunu bilmek gerekir.

138

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Zina Etmeyin

Zinaya yaklaşmayın. Çünkü o iğrenç bir iştir; yol

olarak da çok kötüdür.

17 İsra Suresi Ayet 32

Kur’ân’daki kullanımıyla zina evlilik dışı cinsel ilişkiyi

ifade etmekte ve ayetlerde bu tip ilişkiler yasaklanarak kınanmaktadır.

Ayetler erkek ve kadın arasındaki cinsel ilişkinin

ancak evlilik ile yaşanabileceğini, bunun dışındaki ilişkilerin

ise ahlâksızlık olduğunu söyler. Zina yapan erkek ya da

kadının başka biriyle evli ya da bekâr olması fark etmez. Cinsel

ilişki sadece eşler arasında yaşanabilir. Her ne kadar zina

suçunu her dönemde görmek mümkünse de özellikle günümüzde

zina, modern dünyanın içine saplandığı bataklardan

biri olarak karşımıza çıkmaktadır. İnsanların sapkın bir şekilde

para ya da başka bir şey karşılığı olarak bedenlerini adeta birer

madde gibi pazarlayarak yaşadıkları ilişkiler ve kaçamak

aşklar sebebiyle aile kurumu zedelenmekte, pek çok çocuk

sahipsiz kalmakta ve ölümle sonuçlanan hesaplaşmalar ile çeşitli

intihar vakalarına rastlanmaktadır. Dünyaya gelen bir çocuğun

en doğal haklarından biri anne ve babasının kim olduğunu

bilmesidir. Her ne kadar annelik biyolojik bir hadiseyse

139

EMRE DORMAN

de yani bir çocuk ancak bir anneden dünyaya gelebiliyorsa da

özellikle günümüzdeki testlerin bulunmadığı dönemlerde birden

fazla erkek ile cinsel ilişkide bulunan bir kadının doğuracağı

çocuğun babasının gerçekte kim olduğunu belirlemek

mümkün değildir. Çeşitli testler ile çocuğun babasının kim olduğunun

artık belirlenebiliyor olması da bir şeyi değiştirmez.

Çünkü ayetlerde bu konuda bir gerekçe bildirilmemiş ve evlilik

dışı cinsel ilişki yasaklanmıştır.

Kur’ân’da dünyevi manada ceza uygulanması gereken ender

suçlardan biri olan zinanın yapılması halinde ayetlere göre:

“Zina eden kadınla zina eden erkek... Yüz celde (Deri üzeriyle

sınırlı kalmak şartıyla yapılan vuruşlar) vurun her

birinin ciltlerine... Allah’a ve âhiret gününe inanıyorsanız,

Allah’ın dini konusunda bunlara acıma duygusu sizi

yakalamasın. Müminlerden bir grup da bunların cezalarına

tanık olsun.” (24/2) şeklinde bir ceza uygulanması ve

bu cezanın uygulanabilmesi için de zina yapıldığı esnada 4

tane şahidin zinanın yapıldığına tanıklık etmesi gerekmektedir

(24/4). Ayetten de görüldüğü gibi zinanın alenen yani ortalık

yerde yapılmasının önüne geçilmiştir. Ancak hiç şüphesiz

yapılan zinayı hiç kimsenin görmemiş olması tarafların zina

yasağını ihlal etmedikleri anlamına gelmez. Bu durum sadece

onlara uygulanacak 100 vuruşluk cezanın uygulanmasını ortadan

kaldırır. Şüphesiz işledikleri suçun hesabı âhirette kendilerinden

sorulacaktır.

Bununla birlikte yine 4 tanık olmadan iffetli kadınlara zina

isnadında bulunulması da ayetlerde yasaklanmış ve bu iftirada

140

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

bulunanlara 80 vuruş ile ceza uygulaması yapılması ve tanıklıklarının

ebediyen kabul edilmemesi emredilmiştir (24/4). Yine

ayetlerde: “O bir şeyden habersiz iffetli mümin kadınlara

iftira atanlar, dünyada da âhirette de lanete çarptırılmışlardır.

Büyük bir azap vardır onlar için.” (24/23) buyrularak

da bu kötülüğü yapanların her iki dünyada da büyük bir

azap ile karşılık bulacakları bildirilmektedir. Yine kendi eşlerine

zina isnad eden ve 4 tanığı olmayan erkeklerin de Allah

adına 4 kere yemin etmeleri ve 5. de eğer yalancılardansa

Allah’ın lanetinin kendi üzerine olmasını dilemesi gerekir (24/6-

7). Buna karşılık itham edilen kadının, kocasının yalan söylediğine

dair dört defa yemin etmesi ve besincisinde şayet suçlayan

erkek doğru söylüyorsa Allah’ın azabının kendisi üzerine

olması şeklindeki sözleri kendisinden cezayı düşürür (24/8-9).

Görüldüğü gibi yüce Allah burada kadının beyanını erkeğinkinden

üstün tutmakta ve zina ile suçlanan kadınların toplum

tarafından baskı ve zulüm görmelerinin önüne geçilmektedir.

Oysaki erkek egemenliğinin olduğu insanlık tarihi boyunca

haksız yere suçlanarak öldürülen ve çeşitli eziyetler gören sayısız

kadına şahit olmak mümkündür. Yine isteklerine cevap

vermiyor diye çeşitli kişiler tarafından iftiraya uğrayarak toplum

tarafından ezilip horlanan sayısız kadının başlarına gelenlere

tanık olmak da mümkündür. İşte Kur’ân pek çok konuda

olduğu gibi bu denli hassas bir konuda da en medeni ve

hukuki yaklaşımlarda bulunmakta ve insanların haksız yere

mağdur olmalarının önüne geçmektedir.

141

EMRE DORMAN

Haram Yemeyin

Onların birçoğunun günahta, düşmanlıkta,

haram yemede yarıştıklarını görürsün.

Ne kötüdür o yapmakta oldukları.

5 Maide Suresi Ayet 62

Kur’ân ayetleri inananların temiz ve helal rızıkları temin

etmeleri ve haksız kazançtan uzak durmaları gerektiğini söyler

(2/188). Ayetlerde inkârcıların bir özelliği olarak: “Yalana iyice

kulak verirler, haramı tıka-basa yerler.” (5/42) denilmekte

ve “Allah’ın size helal ve temiz olarak verdiği rızıklardan

yiyin.” (5/88) buyrularak da rızkın temiz ve helal olması gerektiğine

dikkat çekilmektedir. Haram yollarla elde edilen malın

ne bu dünyada ne de âhirette bir faydası olur. Meşru olmayan

yollardan elde edilen mal ve imkânların âhirette hesabının

verilmesi mümkün olmadığı gibi her ne kadar bu dünyada çeşitli

açılardan faydalanıldığı zannedilse de haram bulaşan maldan

her iki dünyada da hayır görülmeyecektir.

142

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Gıybet Etmeyin

Ey iman edenler! Zandan çok sakının! Çünkü zannın

bir kısmı günahtır. Sinsi casuslar gibi ayıp aramayın!

Gıybet ederek biriniz ötekini arkasından çekiştirmesin!

49 Hucurat Suresi Ayet 12

Ayetten de görüldüğü gibi Allah her konuda gerçek bilgiye

sahip olunmasını istemektedir. Zannederek hatalı bir şekilde haksız

yere insanlara çeşitli yakıştırmalarda bulunmak ve insanların

ayıplarını ortaya çıkarmak için çalışmak yasaklanmıştır. Yine

insanların arkasından olur olmaz şekilde konuşmak, inananların

arasını bozacak türlü söz ve fiillerde bulunmak da yasaklanmıştır.

Zanda bulunduğunuz bir kişiye yaptığınız yakıştırmada yanılıyor

ve bu yüzden günaha giriyor olabilirsiniz. Ayetlerde: “Zan,

gerçek adına hiçbir şey ifade etmez” (10/36) buyrulmakta ve

inanan birinin açık delil üzerine hareket etmesi gerektiği söylenmektedir.

İnsanlar hakkında gıybet etmeyi: “Sizden biri, ölmüş

kardeşinin etini yemek ister mi?” (49/12) şeklinde oldukça çarpıcı

bir benzetme ile kınayan ayetler inananları gıybet etmekten

ve zanda bulunmaktan men etmektedir. Ben kimsenin yüzüne

143

EMRE DORMAN

söylemeyeceğim şeyi arkasından da söylemem gibi sözlerle insanlar

hakkında ağzına geleni söyleyip saydırmak da örnek bir

inanana yakışacak tavır değildir. İnsanların yüzlerine kabahatlerini

saydırmanız sizi değil kibrinizi büyütür. Samimi bir inanan

ise inanan kardeşinin kabahatlerini örten, ona hayırlı tavsiye ve

öğütlerde bulunan kişidir.

144

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

İnsanlar Aleyhine Söz Taşımayın

Şunların hiçbirine uyma: yemin edip duran, aşağılık,

kötüleyip duran, söz götürüp getiren, hayrı engelleyip

sürdüren, saldırgan, olabildiğince günahkâr, kaba,

sonra da kötülükle damgalı.

68 Kalem Suresi Ayet 10-13

Toplum içinde insanların arasını bozmak için uğraşan ve

yaptığı bu kötülükten zevk alan insanlara şahit olmak mümkündür.

Bu kişiler ufacık meseleleri dahi abartarak aktarmakta

ve insanları birbirine düşürmektedirler. İnananların bu gibi kişilerin

oyununa gelmemeleri ve hakkında kesin bilgiye sahip olmadıkça

insanları kötülememeleri gerekir. Gerçek bir inanana

düşen, ciddi meseleleri bile insanların arasında barış ve kardeşlik

duygularını besleyici şekilde çözmeye yönelik girişimlerde

bulunmaktır. İnsanların aleyhinde söz taşıyarak onları birbirine

düşman eden kişilerin çok olduğu toplumlarda huzur ve barış

kalmaz. Aileler yıkılır, yuvalar dağılır. Kardeşler birbirine düşer.

Bu yüzden insanlar arasında fitne ve fesat çıkarmak gayesiyle

kötülük için laf taşıyan kişilere fırsat vermemek ve bu kötülüklerinden

kurtulmaları için onlara nasihat etmek gerekir.

145

EMRE DORMAN

Şahitlikten Kaçınmayın.

Yalan Yere Şahitlik Yapmayın

Şahitliği gizlemeyin. Kim şahitliği gizlerse şüphesiz

onun kalbi günahkârdır. Allah yaptıklarınızı

hakkıyla bilendir.

2 Bakara Suresi Ayet 283

Kur’ân ayetleri, insanlar arası adaletin temin edilmesi, hak

ve hukukun sağlanması için: “Adaleti dimdik ayakta tutarak

Allah için tanıklık edenler olun.” (4/135) diye buyurmakta

ve insanların mağdur olmamaları için tanıklık ettiğimiz ya da

hakkında sağlam bilgiye sahip olduğumuz konulardaki şahitlikten

kaçınmamamızı söylemektedir. Şahitlikten kaçınılmaması

gerektiği gibi yalan yere şahitlik de yapılmaması gerekir.

Ayetlerde inananların özelliklerinden biri olarak: “Ki onlar,

yalan şahitlikte bulunmayanlar, boş ve yararsız sözle karşılaştıkları

zaman onurlu bir tavırla geçip gidenlerdir.”

(25/72) diye buyrulmakta ve yine “Şahitliği Allah için dosdoğru

yapın…” (65/2) denilerek de yapılan şahitlikte doğru

ve dürüst olunması emredilmektedir. Gerek para karşılığında

gerekse sevdiği ya da tanıdığı birini beladan kurtarmak uğ146

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

runa yalan yere tanıklık ederek mağdur durumdaki kişinin

kendisini ya da ailesini daha da mağdur hale getiren sayısız

örnekle karşılaşmak mümkündür. Hatta zaman zaman haksızlığa

uğrayan kişi fakir biriyse şayet tanık olanların hiç biri

onun lehine şahitlik etmeye yanaşmazken zengin biri için ise

yalan yere şahitlik ederek bu kişiye yaranmaya çalışacak pek

çok insan çıkacaktır. Oysaki gerçek bir inanana yakışan adaleti,

hak ve hukuku gereğince yerine getirmek için insanların

sosyal ve ekonomik durumlarına bakmaksızın tanıklıkta

bulunmaktır. Bazen de insanlar şahit olduğu bir olaya tanıklık

ederse bir yığın formalite ile uğraşmak zorunda kalacağını

düşünerek yine tanıklıktan kaçınmaktadır. Oysa kaçınmış

olduğu tanıklığa bir gün kendisi de ihtiyaç duyabilir ve

şayet herkes bu şekilde davranırsa o da kendisi için tanıklık

yapacak kimseyi bulamayabilir. Görüldüğü gibi toplumsal düzenin

sağlanabilmesi ve insanların haksızlığa uğratılmaması

için şahitlikten kaçınılmaması ve adaletin doğru bir şekilde temin

edilmesi gerekir. Hiç şüphesiz yüce Allah yapmakta olduklarımızı

en iyi şekilde görmekte ve her şeye en güzel şekilde

tanıklık etmektedir.

147

EMRE DORMAN

Çirkin İşlerden,

Fenalık ve Azgınlıktan Uzak Durun

Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım

etmeyi emreder, çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da

yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.

16 Nahl Suresi Ayet 90

Ayette çirkin işler olarak ifade edilen ‘fahşâ’ kelimesi daha

çok cinsel suçlar anlamına gelmektedir. Bununla birlikte aynı

zamanda Kur’ân ayetleri tarafından ortaya konulan ahlâki davranışlara

aykırı çirkin işleri, fenalık ve azgınlıkları da içerdiğini

düşünmek mümkündür. Toplumlar, o toplumun birer

bireyi olan kişilerin ahlâki tutum ve davranışları sayesinde

varlıklarını düzgün bir şekilde devam ettirebilir ve insani değerlere

sahip olabilirler. Her türlü çirkinlik ve azgınlığın kol

gezdiği toplumlarda ise sürekli olarak bir kargaşa, huzursuzluk

ve ahlâksızlığın baş göstermesi kaçınılmazdır. Günümüzde

insanların kişisel özgürlüklerine adeta sınırsızlık getirerek diledikleri

gibi cinsel birliktelikler yaşamalarını ya da uyuşturucu

gibi her türlü maddeleri kullanmalarını doğal karşılayan

toplumların ciddi anlamda sosyolojik ve psikolojik sorunlarla

148

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

karşı karşıya kaldıkları bir gerçektir. Hatta kimilerince insanların

Allah’ın sınırlarını önemsemeyerek kendi tutkuları doğrultusunda

bir yaşam tarzı geliştirmeleri gelişmişlik ve medeni

olmanın bir göstergesi kabul edilmektedir. Oysaki sosyolojik

veriler söz konusu toplumların pek çok açıdan ciddi anlamda

yozlaşma içinde olduklarını, aile kurumunun zedelendiğini, eşcinselliğin

ve ensest ilişkilerin (aile içi) arttığını, küçük yaşta

hamile kalan kız çocuklarının karşı karşıya kaldığı zorlukları,

çöp konteynırlarına atılan yeni doğmuş bebekleri ya da kullandığı

uyuşturucu sebebiyle sokak ortasında can veren bir gencin

dramını gözler önüne sermektedir. Bu ve benzeri pek çok

ahlâk dışı olay sebebiyle toplumların dini ve insani değerlerden

ödün vermemeleri, çirkin işlerden, fenalık ve azgınlıklardan

uzak durmaları gerekmektedir.

Ayetlerde kadınlar ve erkekler arası eşcinselliğin de yasak

edildiği ve her ikisinin de ‘fahşa’ kapsamına girdiğini görmekteyiz.

Ayetlerde kadınlar arasında yapılan eşcinsellik için: “Kadınlarınızdan

fuhuş (eşcinsellik) yapanlara karşı içinizden

dört şahit getirin; eğer onlar şahitlik ederlerse, o kadınları

ölüm alıncaya, ya da Allah onların yararına bir yol gösterinceye

kadar evlerde alıkoyun.” (4/15) diye buyrulmakta ve

bu suçun işlendiğine dair 4 tanık olması halinde bu kadınların

evlerinde alıkoyulmaları emredilmektedir. Ayetlerde erkekler

arası eşcinsellik suçunu işleyenler ile ilgili olarak: “İçinizden

iki kişi, fuhuş yaparsa, onlara eziyet edin; eğer tövbe eder,

149

EMRE DORMAN

uslanırlarsa artık onlardan vazgeçin. Çünkü Allah, tövbeleri

çok kabul edendir (Tevvâb), çok esirgeyendir (Rahîm).”

(4/16) diye buyrulmaktadır. Ayetten de görüldüğü gibi kadın

kadına ya da erkek erkeğe girilen cinsel ilişkilere karşı nasıl

davranılması gerektiği ifade edilerek özellikle bu suçu işleyen

iki erkek olursa onlara eziyet edilmesi söylenmektedir.

Buradaki eziyet ifadesini geniş bir anlayışla değerlendirmek

mümkündür. Eziyet kelimesinin Türkçedeki kullanımı daha

çok şiddet içerikli fiili müdahaleler olarak anlaşılmaktadır.

Ancak burada illaki dayak ya da işkence gibi fiili bir müdahalede

bulunulma zorunluluğu yoktur. Çünkü daha önce de

ifade edildiği gibi zina eden erkek ve kadına 100 adet celde

(Deri üzeriyle sınırlı kalmak şartıyla yapılan vuruşlar) cezası

uygulanması açık bir şekilde emredilirken eşcinsellik için yapılacak

eziyette bu şekilde fiili bir ceza bildirilmemiş ve eziyetin

türü ve boyutu daha çok kamu vicdanına bırakılmıştır.

Söz konusu eziyet, bu gibi kişilerin toplumca benimsenmemesi

ve yapmış oldukları ahlâksızlığa prim verilmemesi; yani

bir anlamda bu gibi kişilerin toplumca dışlanıp protesto edilmesi

şeklinde de yapılabilir. Eza yani sıkıntı eziyet anlamlarına

gelen bu ifadenin başka ayetlerde de ifade etmeye çalıştığımız

manalarda kullanıldığını görmekteyiz: “Güzel, yapıcı

bir söz, bir bağışlama, ardından eziyet gelen bir sadakadan

daha üstündür.” (2/263).

150

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Lüzumsuz Söz ve Davranışlardan Uzak Durun

Hiç kuşku yok, kurtulmuştur müminler. Namazlarında

derin bir saygı içindedir onlar. Boş ve lüzumsuz

sözden yüz çevirmişlerdir onlar. Zekâtı vermek için

faaliyettedir onlar. Cinsiyet organlarını/ırzlarını

koruyanlardır onlar.

23 Müminun Suresi Ayet 1-5

Ayetten de görüldüğü gibi inananlar gereksiz söz ve davranışlardan

yüz çeviren kişilerdir. Halk arasındaki ifadesiyle

inanan kişi, elinden, dilinden ve belinden emin olunan kişidir.

Konuşmasında, hal ve davranışlarında ölçülü olan kişidir. Zamanın

değerini bilen kişidir. Bu sebeple boş işler ve boş sözler

ile gününü geçirmez. Faydalı şeyler yapmaya, insanlara faydalı

olacak söz ve davranışlarda bulunmaya çalışır. Gün boyu kişilerin

yaptıkları konuşmalara baktığınızda tüm bu sohbetlerin;

magazin, spor, diziler ya da siyaset gibi konuların dışına çıkmadığını

üstelik sürekli olarak aynı şeylerin konuşulup tekrar

edildiğini görebilirsiniz. Saçını hangi kuaförde yaptırdığı, elbisesini

hangi mağazadan aldığı ya da kilo vermek için hangi

diyeti kullandığı gibi hayatın tüm amacını birkaç önemsiz me151

EMRE DORMAN

seleye indiren insanların sayısı azımsanmayacak kadar çoktur.

Kısacası plansız ve amaçsız bir şekilde gündelik yaşar insanlar.*

Gün içinde ise sıkılmamak adına gerekli gereksiz ne kadar

konu varsa konuşup boşa harcarlar vakitlerini. Oysa Kur’ân’a

göre inanan biri hayatı anlamlı kılacak söz ve davranışları esas

alır ve boş iş ve sözlerden de yüz çevirir.

* Bu konuda daha kapsamlı değerlendirmeler için: Emre Dorman, İnsanlar

Uyurlar Ölünce Uyanırlar, İstanbul Yayınevi, İstanbul 2011.

152

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Yaptığınız İyilikleri Başa Kakmayın

Çok bularak başa kakma yaptığın iyiliği.

74 Müddessir Suresi Ayet 6

Ayetlere göre yapılan iyilikler Allah rızası için yapılır ve

bu yüzden karşılığı da yalnız Allah’tan beklenir. Şüphesiz yüce

Allah’tan daha fazla kimse iyilik ve lütufta bulunamaz. İyilik

yapan biri aynı zamanda yaptığı bu iyiliğin kendi kötülüklerine

de kefaret olduğunu bilmeli ve Allah’ın kendi üzerindeki

lütuf ve inayetini hatırından çıkarmadan yaptığı iyilikleri severek

yapmalıdır. Ayetlerde: “Mallarını Allah yolunda harcayıp

sonra bu harcadıklarına bir eziyet ve başa kakma

eklemeyenlerin, Rableri katında kendilerine has ödülleri

vardır.” (2/262) buyrulmakta ve yapılan iyilikten sonra nefsini

devreye sokmayan ve yaptığını başa kakmayan kişilerin

ödüllendirileceği müjdelenmektedir. Yine: “Ey iman sahipleri!

Allah’a ve âhiret gününe inanmadığı halde, insanlara

riya için malını infak eden kişi gibi, sadakalarınızı başa

kakmak ve eza etmek suretiyle boşa çıkarmayın.” (2/264)

buyrularak da insanların başına kakılarak ve onlara eziyet edilerek

yapılan iyiliklerin boşa çıkacağı bildirilmektedir.

153

EMRE DORMAN

Öfkelenmeyin

Onlar, günahın büyüklerinden ve tüm iğrençliklerinden

uzak dururlar. Öfkelendikleri zamansa,

affetmeyi esas alırlar.

42 Şura Suresi Ayet 37

Şüphesiz günlük yaşam içinde çeşitli sebeplerle öfkelenmekte

ve zaman zaman da öfkemize yenik düşerek sonu üzücü

olaylara sebebiyet vermekteyiz. Oysa gerçek manada inanan

kişi öfkesini de kontrol altına alabilen kişidir. Ayetlerde: “Öfkelerini

yutanlardır onlar, insanları affedenlerdir. Allah,

güzel düşünüp güzel davrananları sever.” (3/134) buyrularak

inananların affetmeyi esas aldıkları ve bu davranışlarının

güzel davranışlardan görülerek bu kişilerin Allah tarafından

sevildiği ifade edilmektedir.

154

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Kibirlenmeyin

Kibirlenerek insanlardan yüzünü çevirme, yeryüzünde

kasılarak yürüme. Çünkü Allah, kurula-kurula kendini

övenlerin hiçbirini sevmez.

31 Lokman Suresi Ayet 18

Kibir yani kendini beğenerek büyüklenmek ve kendini başkalarından

üstün tutmak şeytani bir özelliktir. İblis de Allah’ın

emrine rağmen Hz. Âdem’e secde etmemiş, kendisinin ondan

üstün olduğunu söyleyerek kibirlenmiş ve bu isyanı sebebiyle

Allah katından kovulmuştur (7/12). İnananlar ise tevazu sahibi

yani alçakgönüllü ve büyüklenmekten uzaktırlar. Her ne

nimet ve imkâna sahip olurlarsa olsunlar sahip oldukları sebebiyle

kendilerini diğer insanlardan üstün görmezler. Şüphesiz

yüce Allah imtihanı gereği insanların bir kısmını diğer bir

kısmından dereceler bakımından üstün kılmıştır (43/32). Bazı

üstün özellikleri sebebiyle kibirlenen kişiler ise farkında olmadan

amansız bir hastalığın pençesine yakalanmışlardır. Kibir,

insanı içten içe yiyip bitiren sinsi bir hastalık gibidir. Elde ettiği

başarıları kendine mal eden, sahip olduğu tüm nimet ve

155

EMRE DORMAN

imkânların kabiliyetlerinden kaynaklandığını zanneden, sürekli

olarak kendini övüp durarak her konuda kendini diğer insanlardan

üstün gören ve bir anlamda tüm dünyanın kendisi için

yaratıldığı düşüncesiyle züccaciye dükkânına giren fil misali

etrafını yıkıp döken insanlar, sahip oldukları kibirlerinin gözlerini

kör etmesi sebebiyle farkında olmasalar da son derece

aşağılık söz ve eylemler sergilerler. Bu noktada kula düşen sahip

olduğu üstünlükler sebebiyle büyüklenmek değil bu üstünlüğün

yüce Allah’ın bir lütfu olduğunu bilerek şükretmek, tevazu

içinde olmak ve sahip olduğu üstünlükleri Allah yolunda

hayırlı işler için kullanmaktır. Bununla beraber hiç şüphesiz

asıl önemli olan bu dünya hayatındaki üstünlük değil âhiret

yurdundaki üstünlüktür. Bu üstünlüğü sağlayacak olan ise insanların

Allah’a olan yakınlık ve bağlılıkları yani takvalarıdır.

156

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Şeytandan Korkmayın

İşte size şeytan. O yalnız kendi dostlarını korkutur.

Eğer inananlarsanız onlardan korkmayın,

benden korkun.

3 Ali İmran Suresi Ayet 175

Şeytanın inanan kullar üzerinde bir hâkimiyeti söz konusu

değildir. Ayetlerde: “Onun gücü, sadece onu dost edinenlerle

Allah’a ortak koşanlar üstündedir.” (16/100) diye buyrulmakta

ve inanan kulların şeytandan da şeytana dost olanlardan

da korkmaması gerektiği ifade edilmektedir. İnanan kullar

yalnız Allah’tan korkarlar. Ancak bu korkunun altındaki en

büyük pay Allah’ın rızasına aykırı hareket etmekten kaynaklanan

sevgi ve hürmetle karışık korkudur. Şeytan da Allah’ın

kudreti karşısında çaresiz olduğunun farkındadır. Ancak bununla

birlikte kendini ispat etme derdi içinde insanları azdırıp

hak yoldan saptırmak için türlü hile ve tuzaklar kurmak peşindedir.

Allah’a gönülden bağlı ihlâs sahibi kulların şeytanın

bu tuzaklarına karşı koruma altında olduğu şeytan tarafından

itiraf edilmektedir: “Dedi: Rabbim. Beni azdırmana yemin

157

EMRE DORMAN

ederim ki, yeryüzünde onlar için mutlaka süslemeler yapacağım

ve onların tümünü kesinlikle azdıracağım. İçlerinden

riyaya sapmamış, ihlâs sahibi/samimi kulların müstesna.”

(15/39-40). Bu yüzden ihlâs sahibi kulların şeytandan korkacağı

bir şey ya da başka bir ifadeyle kendi aleyhlerinde şeytanın

elinde bir şey bulunmamaktadır. Bulunmadığı için de şeytan

bu kullara yanaşmaya dahi cesaret edememektedir. Ama

biraz dahi olsa açık bir kapı bulduğunda şeytan o kapıyı sonuna

kadar zorlamaya ve belki bir daha kapattırmamak üzere

türlü oyun ve hilelerle kişiyi saptırmaya çalışır. İhlâs sahibi

kullar ise şeytanın içinde bulunduğu acizliğin farkında olarak

yalnız Rablerine dayanıp güvenirler ve yalnız yüce Allah’tan

korkup O’na sığınırlar.

158

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Yalan Söylemeyin

Yalanı ancak, Allah’ın ayetlerine inanmayanlar

uydururlar. Yalancılık edenler onların ta kendileridir.

16 Nahl Suresi Ayet 105

Daha önce de ifade edildiği gibi inanan bir kişi sözünden

emin olunan ve sözüne itibar edilen kişidir. Pek çok insanın

etrafına hava atmak ya da dünyevi bir çıkar sağlamaya çalışmak

gibi çeşitli nedenlerden ötürü sürekli olarak yalan konuştuğuna

şahit oluruz. Hatta öyle ki bu kötü huyları sebebiyle

bazı insanların söylediği hiçbir şeye inanasınız gelmez. Bu insanlar

size güven vermez. Bu sebeple inananlar özü sözü bir

olmalı ve geçerli bir sebep olmadığı takdirde mümkün olduğunca

yalandan uzak durmalıdırlar.

159

EMRE DORMAN

İnsanlar İle Alay Etmeyin ve

Onlara Lakaplar Takmayın

Ey inananlar! Bir topluluk başka bir toplulukla

alay etmesin! Olabilir ki, alay ettikleri topluluk

kendilerinden hayırlıdır. Kadınlar da başka kadınlarla

alay etmesinler. Alay ettikleri, kendilerinden hayırlı

olabilir. Birbirinizde kusur aramayın; birbirinizi kötü

lakaplarla çağırmayın.

49 Hucurat Suresi Ayet 11

Ayetten de görüldüğü gibi Kur’ân’da insanlar ile alay edilip

onlara çeşitli lakaplar takmak yasaklanmıştır. İnsanları çeşitli

sebeplerden dolayı alay konusu yapmak kibirlenmenin yani

kendisini, alay konusu edindiği insanlardan üstün tutmanın bir

göstergesidir. Oysaki yüce Allah alay edilen kişi ya da toplumun

alay edenlerden daha hayırlı olabileceğini buyurmakta

ve bu hataya düşmemeleri için insanları uyarmaktadır. Yine

çoğu zaman insanlara çeşitli lakaplar takıldığı, sahip oldukları

bir aksama veya kusur ile ya da korkaklık ve endişe gibi kişi160

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

sel özellikleriyle dalga geçildiği görülür. Bu tavrın da bir inanana

yakışması mümkün değildir. İnanan kişi insanlarda kusur

arayarak onlara çeşitli lakaplar takan ve onları alay konusu

edinen değil aksine kusurları örten ve insanlara güzel sözler

ile hitap eden kişidir.

161

EMRE DORMAN

İnsanların Allah’tan

Başka Taptıklarına Sövmeyin

Allah’tan başka yalvarıp-yakardıklarına (taptıklarına)

sövmeyin; sonra onlar da haddi aşarak bilmeksizin

Allah’a söverler.

6 En’am Suresi Ayet 108

Kur’ân ayetleri insanları yalnız Allah’a kulluk etmeye ve

O’na hiç kimseyi ortak koşmamaya çağırmaktadır. Bu çağrı,

tüm insanlar için gönderilmiş evrensel bir mesajdır. Ancak

buna rağmen insanların bir kısmının çeşitli sebeplerden dolayı

bu çağrıya uymayacakları ve atalarından kendilerine kalan

geleneksel inançlara bağlı kalmaya devam edecekleri de bir

gerçektir. Tektanrıcı üç büyük dinin dışındaki çeşitli inanç ve

kabulleri takip eden insanların kendilerine çeşitli ilahlar edindikleri

ve bu ilahlara ibadet ederek bir manada kulluk ettiklerini

görmekteyiz. İşte ayetler, bu gibi insanların Allah’tan

başka taptıklarına sövüp hakaret edilmemesini söylemektedir.

Allah tarafından gelen dinlerin hiç birinde baskı ve zorlama

yoktur. İnsanlar diledikleri gibi inanmakta serbesttirler.

Ayetlerde peygamberimize dahi: “Tebliğ etmek sana, hesap

162

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

sormak bize düşer.” (13/40) diye buyrulmakta ve din konusunda

elçilere ve dolayısıyla inananlara düşen görevin insanları

Allah’ın ayetlerinden haberdar etmek olduğu anlaşılmaktadır.

Bu yüzden gerek insanların Allah’tan başka tapındıkları

ilahlara gerek dinlerine hakaret etmeyerek inançlarına müdahalede

bulunmamak ve aynı hakaret ve müdahalenin hak dinlere

yapılmasına da fırsat vermemek gerekir.

163

EMRE DORMAN

Kendinizi Temize Çıkarmayın

O, sizi daha topraktan yarattığı zaman ve siz

annelerinizin karınlarında bulunduğunuz sırada (bile),

sizi en iyi bilendir. Bunun için kendinizi

temize çıkarmayın. Çünkü O, kötülükten

sakınanı daha iyi bilir.

53 Necm Suresi Ayet 32

İnsanları Allah’ın emrine uymaya çağırdığınızda zaman

zaman, biz zaten iyi insanlarız ve kimseye bir kötülüğümüz

yok şeklinde cevaplarla karşılaşabiliyorsunuz. Şüphesiz dini

emirlerin çizmiş olduğu sınırlar dâhilinde iyi insan olunması

arzulanan bir şeydir. Ancak bu yolla pek çok insanın kendini

temize çıkararak bu şekilde kendini yeterli gördüğüne tanıklık

etmekteyiz. Oysaki kişinin iyilik ya da kötülüğü hakkında

hüküm verecek olan yüce Allah’tır. Kişinin kendisini adaletli

bir şekilde değerlendirmesi oldukça zordur. İnsanoğlu yaptığı

kötülükleri değil iyilikleri hatırlamak eğilimindedir. Aynı şekilde

çoğu zaman kendisine yapılan iyilikleri değil kötülükleri

hatırlar. İnsanın bu yönü de göz önünde bulundurulduğunda

ayetlerde: “Kendisini ısrarla kınayan benliğe de yemin ede164

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

rim.” (75/2) diye buyrulmakta ve insanın kendi hakkında sürekli

olarak bir muhasebe yapması gerektiğine vurgu yapılmaktadır.

Yine ayetlerde peygamberlerin dahi kendi sonlarının ne

olacağını bilmediklerini ifade ettikleri görülür: “De ki: Ben,

elçiler içinden bir türedi değilim. Bana ve size ne yapılacağını

da bilmiyorum. Bana vahyedilenden başkasına da

uymam. Ve ben, açıkça uyaran bir elçiden başkası da değilim.”

(46/9). Allah’ın elçileri dahi âhiretteki akıbetleri ile ilgili

olarak Allah’ın rahmet ve merhametine ümit bağlayıp Allah’ın

hükmüne teslim olmuşken insanların bir kısmının sanki sonsuz

kurtuluşu elde etmiş gibi kendini aklayıp temize çıkarması

anlaşılabilir değildir. İnanan bir kula düşen gönülden Allah’a

teslim olarak emirlerini yerine getirmek için çalışıp çabalamak

ve âhirette hayırlı bir durumda olmak için yüce Allah’a

dua ve niyazda bulunmaktır.

165

EMRE DORMAN

Hırsızlık Yapmayın

Hırsızlık yapan erkek ve kadının, yaptıklarına karşılık

Allah’tan bir ceza olarak ellerini kesin. Allah kudret

ve üstünlüğün kaynağıdır (Azîz), tüm hikmetlerin

kaynağıdır (Hakîm). Kim zulmünden sonra tövbe eder,

halini düzeltirse kuşkusuz Allah onun tövbesini kabul

eder. Allah çok affedici (Gâfur),

çok merhametlidir (Rahîm).

5 Maide Suresi Ayet 38-39

Ayetlerde hırsızlık açık bir şekilde yasaklanmış ve boyutuna

göre kimilerince oldukça sert görülebilecek bir ceza ile

karşılık bulmuştur. Hırsızlık yapan kişinin elinin kesilmesinin

emredilmesi oldukça açık ve net bir ifadedir. Ancak burada

önemli olan iki nokta vardır. Birincisi hırsızlığın tanımının

doğru bir şekilde yapılması, diğeri ise Kur’ân’daki kullanımda

elin kesilmesi ifadesinin küçük bir çizik ya da kesikten, koparılmaya

kadar geniş bir anlam ifade ediyor olmasıdır. Örnek

olarak Yusuf suresinin 31. ve 50. ayetlerinde, hırsızlık yapanın

elinin kesilmesinin emredildiği Maide suresi 38. ayetteki

aynı fiil yer almakta ve Yusuf suresinden de görüldüğü gibi bir

166

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

sofra başında otururken Hz. Yusuf’u karşılarında gören kadınlar

Hz. Yusuf’un güzelliği karşısında kendilerinden geçmekte

ve ellerindeki bıçaklarla farkında olmadan kendi ellerini kesmektedirler.

Ayetten anlaşılan kadınların ellerini kopardıkları

değil çizik şeklinde küçük yaralar aldıklarıdır. Aynı şekilde

Türkçedeki kullanımı da konunun anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.

Örneğin bir meyveyi soyarken bıçakla elimi kestim dediğimizde

kimse bundan elimizi kökünden kopardığımızı anlamaz.

Görüldüğü gibi ayetin ifadesi çizerek yara vermekten

koparmaya kadar geniş bir anlamı ihtiva etmektedir. Bu cezanın

uygulanması noktasında bir tereddüt olmasa da az önce de

ifade edildiği gibi hangi durumlarda ne oranda uygulanacağı

konu ile ilgili ayrı bir pencere açmaktadır. Çoğu zaman insanların

güç yetirebildikleri insanları yargılayabildikleri, ekmek

ya da baklava çalan bir çocuğun şiddetle cezalandırma yoluna

gidildiği ama binlerce insanın hakkına girerek yolsuzluk yapan

bir zenginin görmezden gelindiği hesaba katıldığında bu

ölçüyü belirleyebilmek için akıl ve vicdan sahibi olunması ve

tam anlamıyla adaleti sağlama endişesinin duyulması gerekir.

Her ne kadar kimi çevreler tarafından insanlık dışı bir uygulama

olarak görülse de esasen bu şekilde hırsızlığın en aza

indirileceğinde şüphe yoktur. Yaptığı hırsızlık sonucu elinin

kesileceği ve insanlar içinde alenen hırsızlığının teşhir edileceğini

bilen biri bu kadar kolay bir şekilde insanların mallarına

kastedemez. Oysa hırsızlık, bırakın ihtiyaç duymak için

167

EMRE DORMAN

yapılmasını, adeta bir meslek haline getirilmiş, hatta kimi kişiler

için bir heyecan ve zevke dönüştürülmüştür. Ayetler ise

açık bir biçimde hırsızlık etmeyi yasaklamakta ve insanların

hakkına girilen her türlü yolsuzluk ve usulsüzlüğün bu kapsama

alınmasını mümkün kılmaktadır.

168

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Emanetlere Hıyanet Etmeyin

Bunlar, kendilerindeki emanetlere ve

sözlerine sadık kalırlar.

70 Mearic Suresi Ayet 32

İnanan kişi kendisinden emin olunan kişidir. Kendisine emanet

edilen şeylere sahip çıkar. Bu emanet hem Allah’ın kendisine

vermiş olduğu beden ve imkânlar hem de başkaları tarafından

kendisine verilen çeşitli metalar olabilir. Bununla birlikte

gerek devlet yönetiminde gerekse kamu ve özel kuruluşların

yönetiminde söz sahibi olan insanlar, kendilerine verilen vazifelerle

makam ve imkânları emanet kabul ederek sahip çıkmalı;

bu emanetleri kendi ya da bir yakınının menfaatleri için

kullanarak bundan çıkar sağlamamalı, adaletli davranmalı ve

adam kayırmamalıdır. Allah’ın her an kendisini gördüğünü ve

yaptığı her işten haberdar olduğunu bilerek hareket etmeli ve

kendisine verilen emanete en güzel şekilde sahip çıkarak onu

hıyanete çevirmemelidir.

169

EMRE DORMAN

İsraf Etmeyin

Yiyin, için fakat israf etmeyin.

Allah israf edenleri sevmez.

7 A’raf Suresi Ayet 31

İslâm dini her açıdan ölçülü olma dinidir. Gereksiz aşırılıklara

karşı çıkar. Ayetlerde Allah’ın insanlar için çıkardığı

nimetlerin temiz ve helal olanlarından yenilip içilmesi ama

israftan kaçınılmasını buyrulur. Dünya üzerinde biyolojik yaşamının

devamı için dahi oldukça zorluk çeken milyonlarca

insan yaşamaktadır. Birleşmiş Milletler verilerine göre dünya

nüfusunun yarısının, günde 2 dolardan az bir parayla geçinmeye

çalıştığı bilinmekte. Dünya üzerinde, 1.2 milyar kişi ise

günde 1 dolardan az parayla yaşamlarını sürdürmeye çalışıyor.

Söz konusu veriler dikkate alındığında aşırı tüketim ve

israfa yönelik eylemlerin ne denli insanlık dışı olduğunu anlamak

zor değildir. Ayetler insanlar arasında mümkün olduğunca

eşit ekonomik ve sosyal şartların oluşmasını sağlamaya

yönelik tavsiyelerde bulunmakta, zekât ve sadaka gibi ibadetlerle

de ihtiyaç sahiplerinin gözetilmelerini buyurmaktadır.

170

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Dünya üzerinde yapılan israfı bir yerde toplama imkânımız

olsaydı şayet emin olun yeryüzü üzerinde açlık ya da yoksulluk

çeken tek bir kimse dahi kalmazdı. Ancak insanların küçük

bir kesimini oluşturan zenginler alabildiğine israf ederken

oldukça büyük kısmını oluşturan fakirler ise yeri geldiğinde

yiyecek bir ekmek ya da içecek temiz bir su bulamamaktadırlar.

Şüphesiz bu dengesizlik gözünü madde bürümüş insanlığın

bir ayıbıdır. Bu tutumda olanların âhiretteki hesapları ise

son derece çetin olacaktır.

171

EMRE DORMAN

Faiz Yemeyin

O ribayı yiyenler, şeytanın bir dokunuşla çarptığı

kişinin kalkışından başka türlü kalkamazlar.

Bu böyledir, çünkü onlar, “Alış-veriş de riba gibidir.”

demişlerdir. Oysaki Allah, alış-verişi helal,

ribayı haram kılmıştır.

2 Bakara Suresi Ayet 275

Ayetlerde geçen ‘riba’ kelimesi sahip olunan para ya da

mal üzerinden edinilen haksız kazancı ifade etmektedir. Günümüzde

daha çok tefecilik ya da faizcilik olarak bilinen uygulamadır.

Allah açık bir şekilde bu yolla elde edilen kazancı

haram kıldığını bildirmektedir. Ayetlerde: “İnsanların malları

içinde artsın diye riba olarak verdiğiniz, Allah katında

artmaz. Allah’ın yüzünü isteyerek verdiğiniz zekâta gelince,

işte onu verenler kat kat artıranların ta kendileridir.”

(30/39) buyrulmakta ve yine “Ey iman sahipleri, Allah’tan

korkun. Ve eğer inanıyorsanız ribadan geri kalanı bırakın.”

(2/278) buyrularak da riba yoluyla elde edilen kazancın

terk edilmesi emredilmektedir. Bununla birlikte yine ayetlerde

riba yoluyla elde edilecek kazançların insana hayır getirmeye172

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

ceği, sadakaların ise artış ve hayır getireceği ifade edilmektedir:

“Allah, ribadan beklenen artışı mahveder, sadakalar

karşılığında artışlar getirir. Allah, nankörlüğe batmış

günahkârların hiçbirini sevmez.” (2/276). Ayetler kazancın

helal yollardan elde edilmesini söylemekte ve bırakın ihtiyaç

içindeki birine verdiğiniz bir değeri misli ile geri istemeyi size

borçlu olan birini sıkıştırmadan elinin genişlemesini beklemenizi

hatta borcunu bu kişiye sadaka olarak bağışlamanızı dahi

tavsiye eder: “Eğer borçlu zorluk içinde ise eli genişleyinceye

kadar beklenir. Borcunu sadaka olarak ona bağışlamanız

sizin için daha hayırlıdır; eğer bilirseniz.” (2/280).

Görüldüğü gibi nerede Kur’ân’ın ortaya koymuş olduğu inanç

sistemi nerede insanların haksız ve zalimce elde etmeye çalıştıkları

riba sistemi.

173

EMRE DORMAN

Başarısızlıkta Üzülmeyin,

Başarıda Büyüklenmeyin

Bu, yitirdiğiniz bir şey için üzülmemeniz ve O’nun

size verdiği nimetlerle de şımarmamanız içindir. Allah

kendini beğenip övünenleri sevmez.

57 Hadid Suresi Ayet 23

İnanan kullar sahip oldukları her şeye yüce Allah’ın lütuf

ve inayeti sayesinde sahip olduklarını bilir ve bu yüzden

Allah’a çok şükrederler. Hem Allah yolunda hem de dünyevi

rızıklarını helal yoldan temin etmek uğruna çalışıp didinirler.

Ellerinden gelenin en iyisini yaparlar. Ancak başarısızlığa

uğradıklarında hemen ümitsizliğe kapılıp üzülmezler. Bunun

kendileri için bir imtihan olduğunu bilirler. Başarılı olduklarında

da gereğinden fazla sevinip büyüklenmezler. Yine bunun

da Allah’ın bir imtihanı olduğunu bilirler. Çevremizdeki

pek çok insan garip bir şekilde başarılarını kendilerine başarısızlıklarını

ise başka birine bağlamaya meyillidirler. Başarılı

olduğu anlarda bu başarısına kimseyi ortak etmek istemeyen

insan başarısızlık anında suçu ve kabahati atacak birini arar.

Hatta bu öyle boyutlara varabilir ki bazı insanlar başarısızlık174

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

ları sebebiyle Allah’ı dahi suçlamaya cesaret ederler. Başarılı

anlarında ise kasılıp kabarır ve bu başarısı namına Allah’ı hiç

anıp hatırlamazlar. İnanan bir kula düşen ise elinden gelenin

en iyisini yapıp gerekli tedbirleri aldıktan sonra karşılaştığı sonuç

ne olursa olsun büyük bir saygı ve hürmet içinde Allah’a

şükür ve tevekkül etmektir (güvenmektir).

175

EMRE DORMAN

Boş Yere Yemin Etmeyin

Yeminlerini kalkan edinip Allah’ın yolundan

alıkoydular. Küçük düşürücü bir azap var onlar için.

58 Mücadile Suresi Ayet 16

Yemin vermek Allah’ı kendisine tanık tutmak anlamında

kullanılmaktadır. Allah’ı tanık tutmak ise sorumluluk gerektirir.

Ayetlerde: “Allah sizi, yaptığınız kasıtsız yeminlerinizden

sorumlu tutmaz; fakat kalplerinizin kazandığı (bile bile

yaptığınız) yeminlerden sorumlu tutar.” (2/225) buyrulmakta

ve Allah adına bilerek yapılan yeminden kişinin sorumlu olacağı

bildirilmektedir. Yine Allah adına yapılan yeminin kefaret

gerektirdiği ayetlerde şu şekilde bildirilir: “Allah sizi yeminlerinizdeki

boş lakırdıdan ötürü hesaba çekmez, ama

bilinçli olarak gerçekleştirdiğiniz yeminlerden sizi sorumlu

tutar. Böyle bir yeminin kefâreti, ailenize yedirmekte olduğunuzun

orta derecesinden on yoksulu doyurmak yahut onları

giydirmek yahut da özgürlüğünden yoksun kalmış bir

benliği özgürlüğüne kavuşturmaktır. Bunlara imkân bulamayan

üç gün oruç tutar. Yemin ettiğinizde yeminlerini176

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

zin kefâreti işte budur. Yeminlerinizi koruyun. Allah size

ayetlerini böyle açıklar ki şükredebilesiniz.” (5/89). Yine insanlar

arası ilişkilerde de yeminlerin bir hile ve aldatma aracı

yapılması yasaklanmış ve sürekli yemin edip duran insanlardan

uzak durulması tavsiye edilmiştir: “Yeminlerinizi aranızda

hile ve aldatma aracı yapmayın.” (16/94). “Şunların

hiçbirine itaat etme: Yemin edip duran, aşağılık…” (68/10).

177

EMRE DORMAN

Yeryüzünde Fesat Çıkarmayın

Yeryüzünde, bozguncular olarak fesat çıkarmayın.

26 Şuara Suresi Ayet 183

Fesat kelimesi bozgunculuk yapmak anlamına gelmektedir.

Ayetler açık bir şekilde bozgunculuktan uzak durulmasını ve

insanlar arasında fesat çıkarmaya sebep olacak şeylere engel

olunmasını emretmektedir. Fitne ve fesat ayrılık ve düşmanlıktan

başka bir şey sağlamaz. Barış ise birleştirici, bütünleştiricidir.

Yeryüzündeki barışın sağlanması ve fitneden uzak durulması

inananlar üzerine bir borçtur. Ayetlerde: “Sizden önceki

kuşakların söz ve eser sahibi olanları, yeryüzünde bozgunculuktan

alıkoymalı değiller miydi? Ama içlerinden kurtarmış

olduklarımızın az bir kısmı dışında hiçbiri bunu

yapmadı. Zulme sapanlar ise içine gömüldükleri servet şımarıklığının

ardına düşüp suçlular haline geldiler.” (11/116)

buyrulmakta ve özellikle toplumun ileri gelen bireylerinin toplumsal

düzen ve barışın sağlanmasında elçilik yapmalarının

önemine vurgu yapılmaktadır. Bozgunculuk ise inkârcılığın

bir göstergesidir. Ayetler inkârcılar için: “Onlar yeryüzünde

178

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

bozgun çıkarırlar, barış için çalışmazlar” (26/152) diye buyurmakta

ve “Allah, bozguncuları sevmez.”(5/64) ayetiyle

de bozgunculuk edip duranların Allah tarafından sevilmediklerine

dikkat çekilmektedir.

179

EMRE DORMAN

Yoksulluk Korkusuyla

Çocuklarınızı Öldürmeyin

Yoksulluk korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin. Onları

da sizi de biz rızıklandırıyoruz. Kuşkusuz, onları

öldürmek büyük bir günahtır.

17 İsra Suresi Ayet 31

Yaşam hakkı yüce Allah tarafından insanoğluna bahşedilmiş

en doğal haktır. Ayetler daha doğmamış ya da yeni doğmuş

bir çocuğun dahi yaşam hakkını korumakta ve yoksulluk

endişesiyle çocukların öldürülmelerine karşı çıkmaktadır. Yüce

Allah Rezzâk isminin tecellisi olarak yarattığı tüm varlıkların

rızıklarını fazlasıyla vermektedir. Bu hem insan hem de diğer

canlılar için de böyledir. Ayetlerde: “Yerde hiçbir canlı yoktur

ki, rızkı Allah’ın üzerinde olmasın.” (11/6) buyrulmakta

ve yüce Allah’ın yarattığı varlıkların rızıklarını da nasip ettiğine

dikkat çekilmektedir. Şüphesiz hayatı veren de dilediği

takdirde geri alma gücü elinde olan da ancak Allah’tır. Bu sebeple

bir anne ya da babanın çocuk yapıp yapmamayı tercih

180

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

etmeleri -Allah’ın nasip etmesiyle birlikte- kendi istek ve niyetleriyle

alakalı bir durum olsa da doğacak ya da doğan çocuklarının

yaşayıp yaşamayacağına karar vermek anne ve babanın

hakkı değil yüce Allah’ın takdiridir.

181

EMRE DORMAN

Hakkında Bilginiz Olmayan

Şeyin Ardına Düşmeyin

Hakkında bilgin olmayan şeyin ardına düşme.

Çünkü kulak, göz ve gönlün hepsi bundan

sorumlu tutulacaktır.

17 İsra Suresi Ayet 36

Kur’ân-ı Kerîm ayetleri her konuda ‘beyyine’ yani açık delil

üzerinde olunmasını söyler. Yüce Allah tarafından insanlara

bahşedilmiş olan vücut organları onları hayırlı işlerde kullanmak

için var edilmişlerdir; insanların bilgisizlik ve cahillikle

peşine düştükleri işlerde kullanılmak için değil. Kul olarak

yaptığımız her davranışın, sarf ettiğimiz sözlerin, kulak kesildiğimiz

ve görmediğimiz halde görmüşçesine hakkında görüş

beyan ettiğimiz şeylerin üzerimize sorumluluk getirdiğini bilmemiz

gerekir. Gerek dini konularda gerekse insanların özel

durumlarıyla ilgili konularda bilgi sahibi olamadığımız noktalarda

bilgi sahibi oluncaya ya da bir bilene danışıncaya kadar

ısrarcı ve iddia sahibi olmamamız, açık bir delile dayanmadan

zan ve tahminler ile hareket etmememiz gerekir.

182

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Zalimlere Eğilim Göstermeyin

Zulmedenlere eğilim göstermeyin.

Yoksa ateş sizi sarmalar.

11 Hud Suresi Ayet 113

Zalimlik pek çok ayette kınanan bir davranıştır. Kur’ân

ayetleri açık bir şekilde zulme karşı durulmasını ve insanlar

arasında barış ve adaletin sağlanmasını emreder. Ayetlerde:

“Allah, zalimleri sevmez.” (3/57) buyrulmaktadır. Allah’ın

sevmediği bu kişilerin zulümlerine karşı tepkisiz ve duyarsız

kalmak inanana yakışacak bir davranış değildir. Yeryüzünün

çeşitli bölgelerinde zulüm, baskı ve eziyete uğrayan çocuk,

kadın, genç, yaşlı pek çok kişinin çekmekte oldukları ızdırap

karşısında bir müslümanın sessiz kalması kabul edilemez. Elden

geldiğince ilimle, bilimle, siyasi, ekonomik ve hatta gerektiğinde

askeri destek ile bir şekilde zulme karşı durmak gerekir.

Ayetlerde: “Size ne oluyor da Allah yolunda ve “Ey

Rabbimiz bizi, halkı zulme sapmış şu kentten çıkar; katından

bize bir dost gönder, katından bize bir yardımcı gönder!”

diye yakaran mazlum ve çaresiz erkekler, kadınlar,

yavrular için savaşmıyorsunuz!” (4/75) diye buyrulmakta ve

183

EMRE DORMAN

sadece kendi içimizdeki değil dünyanın her neresinde yaşanıyorsa

yaşansın zulme karşı tepkisiz kalınmamasının önemi

vurgulanmaktadır. Yeryüzündeki zulme karşı tepkisiz kalmak

bir şekilde bu insanların zalimliklerine göz yummaktır

ki bu da dolaylı da olsa zulme iştirak etmek anlamına gelecektir.

Bununla birlikte zalimlik yapan kişi ya da toplumların

siyasi, askeri ve ekonomik açılardan güçlü olması durumunda

aynı zulmü kendilerinin de görmemesi uğruna bir şekilde bu

zulme destek olmak ya da bu kişilere eğilim göstermek de söz

konusu suça ortak olmak demektir. Zulme karşı durmak uğruna

zarar ve azap görmek, sonsuz bir zarar ve azaba uğramaktan

çok daha hayırlıdır.

184

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Allah’ın Rahmetinden Ümit Kesmeyin

De ki: Ey benlikleri aleyhine sınırı aşan/aşırı giden

kullarım. Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin.

39 Zümer Suresi Ayet 53

Yüce Allah rahmeti gereği kullarını affetmek istemekte ve

hatalarından pişmanlık duyarak affedilmeyi uman kullarına

her defasında fırsatlar sunmaktadır. Yüce Allah eşsiz isimlerinin

birer tecellisi olarak Afüvv yani affeden, hata ve günahları

bağışlayandır. Gâfur yani sürekli bir biçimde günahları

affedendir. Halîmdir; davranışlarında yumuşak ve şefkatlidir.

Rahman ve Rahîmdir; rahmet ve merhameti sınırsız olan, bağışlayan,

esirgeyendir. Raûftur; acıma, şefkat ve esirgemesi

sınırsız olandır. Tevvâbtır; tövbeleri çok kabul eden ve tövbe

nasip edendir. Görüldüğü gibi yüce Allah’ın rahmetinden ümit

kesmek için bir neden bulunmamaktadır. Ayetler: “Allah, kendisine

ortak koşulmasını affetmez ama bunun dışında kalanı/

bundan az olanı dilediği kişi için affeder. Allah’a ortak

koşan, dönüşü olmayan bir sapıklığa dalıp gitmiştir.”

(4/116) diye buyrulmakta ve Allah’ın, şirk yani kendisine ortak

koşulması dışındaki tüm günahları bağışlayabileceği müj185

EMRE DORMAN

delenmektedir. Şüphesiz rahmet kapısının alabildiğine açık

olması hatalarından pişmanlık duyan kullara fırsat verilmesi

içindir. Ancak kulun buna güvenerek hayatını Allah’ın emirleri

dışında geçirmesi ve sonunda da affedilmeyi umması iki

yüzlülükten başka bir şey olmayacaktır. Ayetlerde: “O yaman

aldatıcı, o çok gururlu, sakın sizi Allah ile (Allah’ın rahmeti

ile) aldatmasın.” (35/5) diye buyrulmakta ve nasıl olsa

Allah affeder düşüncesinin şeytani planın bir parçası olduğu

bildirilmektedir. Bununla birlikte kimsenin hatalarından pişman

olup hal ve hareketlerini düzeltmeye fırsat bulacak kadar

yaşayacağı garanti değildir. Günah ve çirkinliğin içindeyken

ölebilir kişi. Ya da tüm gençliğini hatalar ile geçirdikten sonra

yaşlılığında fark edebilir bir takım gerçekleri. Yüce Allah bu

kullarını affetse bile kul hayatı boyunca Allah’ın emirlerinin

dışında bir yaşam sürmenin ve yaşarken alınacak sevap ve hayırlardan

mahrum olmanın mahcubiyet ve yoksunluğu içinde

Allah’ın huzuruna geldiğinde derin bir pişmanlık duyacaktır.

Kula düşen Allah’ın rahmetini fırsat bilip bile bile hata ve günaha

saplanmak değil her ne durumda olursa olsun Allah’ın

rahmetinden ümit kesmemek ve Allah’a yaklaşmak için vesileler

aramaktır. Şüphesiz hüküm yalnız Allah’ındır ve din günü

Allah kulları arasında dilediği şekilde hükmedecektir.

186

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Dinde Fırkalara Ayrılmayın

Dini dosdoğru tutun;

onda bölünüp fırkalara ayrılmayın.

42 Şura Suresi Ayet 13

Fırka kelimesi ayırmak ve bölmek gibi anlamlara gelmektedir.

Siyasî ve itikadî (inanç esaslarını konu edinen) mezhepler

için kullanılan bir terimdir. Fark kökünden gelen bu terim ayetlerde

aynı kökten gelen benzer kelimeler ile kullanılarak gerek

dini gerekse sosyal hayat içindeki her türlü bölünmeye karşı olmayı

ifade etmekte ve ayetlerde: “Hep birlikte Allah’ın ipine

yapışın, fırkalara bölünüp parçalanmayın; Allah’ın üzerinizdeki

nimetini hatırlayın.” (3/103) buyrularak tevhit yani

birleyicilik dini etrafında buluşulması emredilmektedir. Yine

ayetlerde: “Kendilerine açık-seçik kanıtlar geldikten sonra,

çekişmeye girip fırkalar halinde parçalananlar gibi olmayın.

Böyle olanlar için çok büyük bir azap vardır.” (3/103)

diye buyrularak insanlar uyarılmakta ve dinlerini parça parça

edip fırkalara, hiziplere bölünenlerin hükmünün Allah’a kaldığı

ve Allah’ın bu yapılanlardan haberdar olduğu ifade edilmektedir

(6/159). Ayrılıktan hayır çıkmaz. İnananların fırka187

EMRE DORMAN

lara bölünmekten uzak durması, Kur’ân-ı Kerîm çatısı altında

birleşmesi ve peygamberimizin Kur’ân ayetlerinden hareketle

ortaya koymuş olduğu uygulamaları esas alması gerekir. Yüce

Allah’ın kulları için çizmiş olduğu yol budur. Ayetlerde: “O

halde sen yüzünü, bir hanîf (Allah’ı birleyen) olarak dine,

Allah’ın insanları üzerinde yarattığı fıtrata çevir.” (30/30)

diye buyrulmasına rağmen yine “Onlar ki, dinlerini parçalayıp

hizipler/fırkalar haline geldiler. Her hizip kendi elindekiyle

sevinip övünür.” (30/32) ayeti ile de insanların düştükleri

bu hataya dikkat çekilerek inananlar uyarılmaktadırlar.

Yine ayetler: “Kendilerine ilim geldikten sonra, sadece aralarındaki

kıskançlık ve azgınlık yüzünden fırkalara bölündüler.”

(42/12) diye buyurarak da insanlar arası kıskançlık ve

çekişmeler sebebiyle de çeşitli mezhep ve fırkaların ortaya çıktığına

dikkatleri çekmektedir.

188

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Allah’ın Haram Etmediği

Şeyleri Haramlaştırmayın

Ey iman sahipleri! Allah’ın size helal kıldığı şeylerin

temiz ve güzel olanlarını haramlaştırmayın; azıp sınırı

aşmayın; Allah azıp sınırı aşanları sevmez.

5 Maide Suresi Ayet 87

Dinde hüküm yetkisi yalnız Allah’ındır. Allah tarafından

haram edilen şeylerin bilgisi ise Kur’ân-ı Kerîm ayetleri ile

peygamberimize vahyedilmiş ve bizzat peygamberimizin tebliğ

ve uygulamaları ile insanlığa bildirilmiştir. Bu yüzden pek

çok yasa ve kuralda olduğu gibi Kur’ân-ı Kerîm ayetlerine de

bakılarak nelerin helal olduğu değil nelerin haram olduğu aranır.

Her ne kadar ayetler insanlara helal olan şeylerden de bahşetmişse

de esas olan haramlardır ve haram kılınanların dışındaki

şeyler doğrudan helal kılınmışlardır. Ayetlerde: “Allah’ın

kendilerine verdiği rızıkları, Allah’a iftira ederek haramlaştıranlar

gerçekten hüsrana uğramışlardır.” (6/140) ve

“De ki: “Allah’ın, kulları için çıkardığı süsü, güzel ve tatlı

rızıkları kim haram etmiş?” (7/32) buyrularak Allah’ın haram

ettiği dışında haramlar uydurmanın Allah’a iftira etmek

189

EMRE DORMAN

anlamına geldiği ifade edilmektedir. Yine ayetlerde dini konularda

neyin haram neyin helal olduğunun belirlenmesi işinin

insanlar tarafından yapılmasının söz konusu olmadığı şu

şekilde ifade edilmektedir: “Yalan düzerek Allah’a iftira etmek

için, dillerinizin uydurma nitelendirmeleriyle ‘Şu helaldir,

şu da haramdır!’ demeyin. Yalan düzerek Allah’a iftira

edenler kurtulamazlar.” (16/116). Görüldüğü gibi Allah

hiç kimseye kendisinin haram kılmadığı bir şeyi haram etme

yetkisi vermemiş ve bunu yapanların da asla kurtulamayacaklarını

bildirmiştir.

190

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Müşrik Kadın ve Erkeklerle Evlenmeyin

Müşrik kadınlarla, onlar iman edinceye kadar

evlenmeyin. Özgürlüğünden yoksun inanmış bir kadın,

müşrik bir kadından -müşrik kadın sizin hoşunuza gitse

de- çok daha hayırlıdır. Müşrik erkeklerle de onlar

iman edinceye kadar nikâhlanmayın. İnanmış bir köle,

müşrik bir erkekten -o hoşunuza gitse de- çok daha

hayırlıdır. Bu müşrikler sizleri ateşe çağırır.

Allah ise sizi, izniyle cennete ve affa çağırır.

Ve ayetlerini insanlara açık açık bildirir ki,

düşünüp öğüt alabilsinler.

2 Bakara Suresi Ayet 221

Müşrik (Allah’a ortak koşan) erkek ve kadınlarla evlenmek

inananlara haram kılınmıştır. Ayette de görüldüğü gibi Allah’a

ortak koşan biri ile evlenmek insanı ateşe sürükleyen bir tercihtir.

Evlilik sonucunda kurulan ailenin tüm bireylerinin hem

bu dünyadaki hem de âhiretteki mutlulukları için evlenilmek

üzere seçilen eşlerin müşrik ya da inançsız olmamaları gerekir.

Bir çocuk için dini ve ahlâki terbiyenin ilk olarak alındığı

yer aile ortamıdır. İnanan kişi sadece kendi zevk ve beğenisini

191

EMRE DORMAN

değil; severek yuva kuracağı eşinin ve ileride dünyaya gelmesi

muhtemel çocuklarının da hem bu dünyasını hem de âhiretini

düşünmeli ve ona göre tercihlerde bulunmalıdır. Aşk da dâhil

hiçbir şey Allah’ın emir ve yasaklarının üzerinde değildir. Hiç

şüphesiz bu hassasiyeti gösteren kişiler Allah tarafından daha

hayırlısıyla ödüllendirileceklerdir.

192

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Adet Dönemindeki Eşlerinizle

Cinsel İlişkiye Girmeyin

Sana kadınların aybaşı halini sorarlar.

De ki: O, bir rahatsızlıktır. Aybaşı halinde kadınlardan

ayrılın ve temizlenmelerine kadar onlara

(cinsel anlamda) yaklaşmayın.

2 Bakara Suresi Ayet 222

Ayetten de görüldüğü gibi adet dönemlerinde eşler ile cinsel

ilişkide bulunmak yasaklanmıştır. Adet dönemi ile ilgili ayetlerde

geçen tek yasak cinsel ilişkiye girilmesi yasağıdır. Bunun

dışında adetli kadınların namaz kılamayacağı, oruç tutamayacağı,

Kur’ân okuyamayacağı ve mescitlere giremeyeceği

gibi inanç ve uygulamalar Kur’ân da yer almaz. Açıkçası bu

durum peygamberimizden sonraki dönemlerde ortaya çıkarılmış

mezhepsel inanç ve uygulamalara dayanmaktadır. Şayet

adet dönemindeki kadınların yukarıda sayılan şeylerden herhangi

birini ya da tamamını yapması yasak olsaydı, aynen bu

dönemlerinde kadınlarla cinsel ilişkiye girmenin yasak olduğunun

beyan edilmesi ya da “Sarhoşken ne söylediğinizi bilinceye

kadar namaza yaklaşmayın” (4/43) ayetindeki gibi

193

EMRE DORMAN

“Adetli kadınlar namaza yaklaşmasın” gibi bir ifadeyle bu konudaki

yasak bildirilirdi. Oysaki hiç bir ayette böyle bir yasak

bildirilmemiştir. Kur’ân’da dayanağı bulunmayan bir uygulamanın

adeta farzlaştırılarak Allah adına hüküm haline

getirilmesi ve bu sebeple söz konusu dönemlerinde kadınların

Allah’ın emretmiş olduğu ibadetlerden uzaklaştırılmaları çok

büyük bir suçtur. Ayette de ifade edildiği gibi adet hali kadın

için bir eza yani rahatsızlık ve zorluktur. Ancak çok ileri safhadaki

istisnai durumlar dışında ibadetlerin yapılmasına engel

teşkil etmemektedir.

194

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Dinde Baskı ve Zorlama Yapmayın

Dinde zorlama yoktur. Doğruluk, sapıklıktan seçilip

belli olmuştur. Kim tağutu (şeytanı/putları) inkâr edip

Allah’a inanırsa, muhakkak ki o, kopmayan, sağlam bir

kulpa yapışmıştır. Allah işitendir (Semî), bilendir (Âlim).

2 Bakara Suresi Ayet 256

Yüce Allah kullarının hem bu dünyadaki hem de âhiretteki

yaşantılarının hayırlı ve mutlu olması ve onlara doğru ile yanlışı

göstermek için peygamberler ve kitaplar vasıtasıyla çeşitli

bildirimlerde bulunmuştur. Ancak bununla birlikte kendi yaratmış

olduğu kullarının bile kendisine zorla inanıp, baskı altında

emirlerini yerine getirmelerini istememiş aksine onları

kendi seçim ve kararlarıyla inanmaya çağırmıştır. Bu sebeple

hiçbir peygamberin gönderildiği toplum içinde insanlara doğru

ve güzeli gösterip onları uyarmaktan başka baskı ve zorbalık

gibi bir uygulaması olmamıştır. Ayetlerde peygamberimize:

“Biz onların neler söylediklerini çok iyi biliyoruz. Sen onların

üstüne bir zorba değilsin. O halde, benim tehdidimden

korkanlara sadece Kur’ân ile öğüt ver.” (50/45) diye buyrulmakta

ve bu şekilde dini konularda insanlara baskı ve zorlama

195

EMRE DORMAN

yapılmasının önüne geçilmektedir. Şüphesiz yüce Allah’ın kimsenin

inanıp emirlerini yerine getirmesine ihtiyacı yoktur. İhtiyaç

içinde olan kuldur ve Allah’ın emirlerini yerine getirmek

kula fayda sağlar. Bu sebeple yüce Allah emir ile yasaklarından

emin olarak insanlara doğru olanı göstermekte ve kararı

onlara bırakmaktadır. Sonuçta kişinin seçeceği yaşam tarzının

hesabını vermek yine kişiye kalmış bir durumdur. İnananlara

düşen ise dünya hayatının süsüne aldanıp gaflet içinde ömür

sermayesini tüketen insanlara Allah’ı ve imanı sevdirmek ve

ebedi kurtuluşları için onlara destek olarak doğruları göstermektir.

Bir anlamda adeta din polisliğine soyunarak insanlar

üzerinde baskı kurmak değil. Az önce de ifade edildiği gibi

kişi canı isterse inanır istemezse inanmaz. Hesap vermek kula,

hesap sormak ise Allah’a kalmıştır.

196

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Allah’a ve Elçisine İhanet Etmeyin

Ey inananlar, Allah’a ve elçisine ihanet etmeyin.

8 Enfal Suresi Ayet 27

Allah’a ve elçisine ihanet etmek yüce Allah’ın peygamberimiz

aracılığı ile göndermiş olduğu emir ve yasakları önemsemeden

yaşamakla olur. Allah’ın insana lütfetmiş olduğu sayısız

nimet ve imkâna rağmen ondan istediği sınırlı şey karşısında

nankörlük etmek bir anlamda ihaneti de beraberinde getirmektedir.

Bununla birlikte Allah ya da peygamber adına bilip bilmeden

söz etmek yani aslı esası olmadan bu Allah’ın sözüdür

ya da bu peygamberin sözüdür demek de Allah’a ve elçisine

ihanet etmek anlamına gelecektir. Daha geniş bir bakış açısıyla

değerlendirildiğinde Allah tarafından tarih boyunca gönderilen

tüm elçiler ve kitaplar için de bu ihanet yasağını düşünmek

mümkündür. Kur’ân’dan öğrendiğimize göre bazı topluluklar

kendilerine gönderilen peygamberleri öldürmüş, kimine

eziyette bulunmuş çoğu zamanda yalanlayarak hak elçilerine

karşı çıkmışlardır. Kendilerini doğruya iletmek üzere gönderilen

kutsal kitaplarda tahrifatlar yapmış, Allah’ın ve elçilerinin

197

EMRE DORMAN

sözlerini değiştirme yoluna giderek dini anlaşılması ve yaşanılması

güç bir hale sokmuşlardır. İşte tüm bunlar ve benzerleri

Allah’a ve elçilerine yönelik yapılan ihanetleri temsil etmekte,

tüm müslümanlar için de ibret ve örnek teşkil etmektedirler.

198

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

İnkâra Sapanları

Gönül Dostu Edinmeyin

İnananlar, inananları bırakıp da inkâra

sapanları gönül dostu edinmesinler.

3 Ali İmran Suresi Ayet 28

İnananların bir arada olmaları ve hem dünyevi hem de uhrevi

konularda birbirleriyle yardımlaşıp güç birliği yapmalarının

önemine dikkat çekildiği kısımlarda da görüldüğü gibi

inananlar birbirlerinin dostudurlar. İnkârcılar da birbirlerinin

dostudurlar. Bu yüzden inananların inkârcılarla gönül bağı

kurmaları, onlarla yakın ve sıcak ilişkilerde bulunmaları yasaklanmıştır.

İnkârcılarla toplumun şartlarının gerektirdiği şekilde

ilişki ve mesafede bulunmak gerekir. Bunun dışında bir

inananın kendisi gibi inanan kardeşleri varken inkârcılardan

gönül dostu edinmesi net bir şekilde yasak edilmiştir.

199

EMRE DORMAN

Kendi Canlarınıza Kıymayın

Kendi canlarınıza kıymayın/intihar etmeyin.

Hiç kuşkusuz, Allah, size karşı çok merhametlidir.

Kim düşmanlık ve zulümle intihar günahını işlerse

onu ateşe sokacağız. Bu, Allah için çok kolaydır.

4 Nisa Suresi Ayet 29-30

Haksız yere insanların canına kıymanın yasak edilmesinde

olduğu gibi kişinin kendi canına kıyması da yasak edilmiştir.

Şüphesiz yaşamı veren de gerektiğinde alma hakkına

sahip olan da yalnız Allah’tır. Bu yüzden her ne kadar kişi canının

sahibi olduğunu zannediyorsa da esasen bu can ona emanet

olarak verilmiştir. Ayetten de görüldüğü gibi düşmanlık

ve zulüm ile intihar günahını işleyenin cezasının ateş olacağı

bildirilmektedir. Ancak psikolojik rahatsızlık içinde Allah’a

karşı düşmanlık içinde olmadan intihar eden kişilerin hakkındaki

hükmü yalnız Allah bilmektedir. Allah dilerse ruhsal

bunalım sebebiyle kontrol dışı intihar eden kişileri affedebilir.

Tüm bunların üzerinde her türlü olumsuz duruma rağmen yaşamak

ve yaşayabilmek için hayata tutunmaya çalışmak güzel

bir şeydir. Başa gelen sıkıntı ve belaları Allah’ın bir imtihanı

200

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

sayıp bu belalar karşısında sabır göstererek Allah’ın yasak ettiği

bir şeyden uzak durmanın karşılığı Allah tarafından verilecektir.

Bu dünyadaki sınırlı ömrümüzde daha fazla acı çekmemek

uğruna canımıza kıyıp farkında olmadan ahirette bir

azap ve sıkıntı ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu yüzden her ne

durumda olunursa olunsun Allah’a sığınmak ve yalnız O’na

dayanıp güvenmek gerekir.

201

EMRE DORMAN

Başkalarının Sahip Olduğu

Nimetlere Göz Dikmeyin

Allah’ın, bir kısmınıza bir kısmınızdan farklı olarak

lütfettiği şeyleri isteyip durmayın. Erkeklere kendi

kazandıklarından bir pay var; kadınlara da kendi

kazandıklarından bir pay var. Allah’tan, O’nun lütfunu

isteyin! Allah, her şeyi en iyi şekilde bilmektedir.

4 Nisa Suresi Ayet 32

Yüce Allah imtihanı gereği insanları farklı özelliklerde

yaratmış ve onları dilediği şekilde çeşitli nimet ve imkânlar

ile rızıklandırmıştır. Gönülden Allah’a inanıp güvenen bir kulun

Allah’ın kendisi için takdir etmiş olduğu şeylere razı olması

gerekir. Allah nimetleri nasip ederken insanların inanıp

inanmamalarına ya da erkek veya kadın olmalarına bakmaksızın

kullarını çeşitli şekillerde imkân sahibi yapmaktadır. Bu,

dünya hayatındaki imtihanın kendi içinde bir sırrıdır. İnanan

kişi başkalarının sahip olduğu şeyleri değil Allah’ın lütuf ve

rahmetini istemeli, âhiretini kurtarmaya yönelik şeyleri, dünyalık

istek ve tutkularının önüne geçirmelidir.

202

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

İmanın ve hayırlı bir kul olmanın kıymetini bilemeyen kişiler

dünyevi mal ve mülke hırs yaparlar. Zenginliğe, şan ve

şöhrete özenirler. Zengin olan kişilere Allah’ın çok büyük lütufta

bulunduğunu düşünerek sürekli olarak zenginlik ister

dururlar. Oysaki insanı gerçek manada insan yapan şey sahip

olduğu iman ve erdemli davranışlardır. Yoksa zengin ya da fakir

olduğu değil. Bu konuda Kur’ân kıssalarında geçen ve Hz.

Musa’nın kavminden olan Karun oldukça güzel bir örnek teşkil

etmektedir. Karun’a çok fazla dünya malı ve zenginliği verilmiştir.

Oysaki o şımarıklık, doymazlık ve azgınlık sergilemektedir.

Karun’un sahip olduğu mala mülke imrenen ve Allah’ın

ona çok büyük bir lütufta bulduğunu düşünerek benzerlerinin

kendilerine de verilmesini arzulayan kişilerin Karun’un yaptığı

azgınlıklardan dolayı kendisinin ve sarayının yerle bir edilmesi

üzerine gerçekleri anlamaları ve asıl lütufta bulunulanın

kendileri olduğunu fark etmeleri oldukça çarpıcıdır (28/76-83).

Yüce Allah, “Âhiret ekini isteyenin o ekinini artırırız;

dünya ekini isteyene de ondan veririz. Ama böylesi için

âhirette bir nasip yoktur” (42/20) buyurarak sahip olunan

dünya mallarının gereğince kullanılmadığında âhirette sonu

hüsranla biten bir akıbeti olduğunu bildirmektedir. Allah kullarına

rızkı alabildiğine açar da dilediğince sınırlayıp kısar da

(13/26). Bu Allah’ın bileceği bir durumdur. Kimi nasıl ve ne

şekilde imtihan edeceğini sadece Allah bilir. Zenginliğinden

dolayı şanslı görülen bir kişi para ile satın alınamayacak tür203

EMRE DORMAN

den çeşitli nimet ve imkânlardan mahrum bırakılabilir. Ya da

bunun tam tersi bir durum da söz konusu olabilir. Nice fakir

insanlar kendilerinden binlerce kere zengin pek çok insandan

daha sağlıklı ve mutlu bir hayat sürebilmektedirler. Yani paranın

çok olması da dünya saadeti için yeterli değildir. Önemli

olan az olsun çok olsun kişinin sahip olduğu nimetin şükrünü

yerine getirebilmesi ve ihtiyaç sahiplerinin bu nimet ve

imkânlardan istifade etmesini sağlamasıdır. Allah’tan bol para

ve zenginlik dilemek yerine hem bu dünya da hem de âhirette

hayırlısının dilenmesi gerekir. Tek başına dünyevi zenginlik

kişiyi sadece bu dünya hayatındaki sınırlı ömrü içinde tatmin

edip mutlu kılabilir. Oysaki iman zenginliği ve ihlâslı bir

yaşam kişiyi hem bu dünyada hem de sonsuzluk yurdu olan

âhirette tatmin edip mutlu kılacaktır.

204

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Allah’ın Ayetleri İle Alay

Edilen Yerlerde Durmayın

Allah’ın ayetlerinin inkâr edilip bu ayetlerle alay

edildiğini işittiğinizde, bir başka lakırdıya dalıp

gittikleri zamana kadar, o ikiyüzlülerin yanında

oturmayın. Aksi halde siz de onlar gibi sayılırsınız.

Hiç kuşkusuz Allah, ikiyüzlülerle inkârcıları

cehennemde bir araya getirecektir.

4 Nisa Suresi Ayet 140

Ayetten de açık bir şekilde anlaşıldığı gibi Allah’ın ayetlerinin

inkâr edildiği ve bu ayetlerin alay konusu yapıldığı yerlerin

terk edilmesi gerekir. Allah’a inanmayan ya da ayetlerini

inkâr eden kişilerle ilmi ve bilimsel çerçevede tartışmaya girilmesi

mümkündür. Ancak bu şekilde bir durumun olmadığı

ortamların terk edilerek bu insanların alaycı tavırlarına karşı

tepki gösterilmesi gerekir. Şüphesiz yüce Allah ayetlerini alay

konusu edinenlerden bunun hesabını soracaktır. Bu yüzden

inanan bir kula düşen şiddet ve hakaret gibi eylemlerle bu kişilere

karşı koymak yerine bu kişiler başka konularda muhabbete

girinceye kadar o ortamı terk etmektir.

205

EMRE DORMAN

Sarhoş ve Cünüpken Namaz Kılmayın

Ey iman edenler! Sarhoşken, ne söylediğinizi bilinceye

kadar, cünüpken (cinsel ilişkide bulunmuşken) de

-yolculuk halinde olmanız müstesna- yıkanıncaya kadar

namaza yaklaşmayın.

4 Nisa Suresi Ayet 43

Görüldüğü gibi sarhoşken ayılıp ne söylediğinin farkında

oluncaya ve cinsel ilişkiye girdikten sonra yıkanıncaya kadar

namaz kılınmaması emredilir. Söz konusu hallerden çıkılması

durumundaysa normal zamandaki gibi namazın yerine getirilmesi

gerekir. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus

vardır ki bu da her ne kadar içki içmek günah olsa da nefsine

yenilerek Allah’ın bu yasağını çiğneyen kişilerin dahi kendilerini

namaz kılmaktan alı koymamaları ve sarhoşluk hallerinin

geçmesiyle namaz kılabilecek olmalarıdır. Bazı geleneksel kabul

ve inançlarda olduğu ya da halk arasında aslı esası olmadan

uydurulduğu gibi içki içen kişilerin namaz ya da oruç gibi

ibadetleri yapamayacakları ve şayet ibadet yapmak istiyorlarsa

içki içmeyi terk etmeleri gerektiği şeklindeki beyanlar doğru

değildir. Bir günahın yapılıyor olması bir farzın yerine getiril206

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

mesine engel değildir. Günah ayrı sevap ayrı değerlendirilir.

Ancak ne yazık ki bu gibi anlayışlar sebebiyle pek çok insan

nefsine yenilip içki içtiği ve daha sonradan da içki kullanacağı

düşüncesiyle namazdan da uzaklaşmakta ve bu yüzden Allah

ve din ile olan bağı daha da zayıflamaktadır. Kur’ân’da bu konuda

açık bir yasak bulunmuyorken insanları namazdan alıkoyarcasına

hükümlerde bulunmak, Allah’ın hükümlerini yeterli

görmeyip onlara karşı çıkmak anlamına gelecektir.

207

EMRE DORMAN

Leş, Kan, Domuz Eti Yemeyin

O size ancak şunları haram kılmıştır: Ölü, kan, domuz

eti, Allah’tan başkası adına kesilen hayvan. Bununla

birlikte, zorda kalan, başkasının hakkına tecavüz

etmemek, sınırı da aşmamak şartıyla bunlardan yerse,

şüphesiz Allah bağışlayandır (Gafûr), merhamet

sahibidir (Rahîm).

16 Nahl Suresi Ayet 115

Ayette açık bir şekilde yenilmesi yasak olan şeyler sayılmakta

ve bu sayılanlar dışındaki şeylerin yenilmesini haram

ilan etmek yasaklanmaktadır. Daha önce de ifade edildiği gibi

din konusunda hüküm yalnız Allah’ındır. Allah’ın haram ettiği

haram, helal kıldığı ise helaldir. Allah’ın hükümleri dışında

başka helal ve haramlar icat etmek ise Allah’a iftirada bulunmak

anlamına gelecektir. Ayetlerde peygamberimize: “De ki:

Bana vahyolunanlar içinde, bu haram dediklerinizi yiyecek

birine yasaklanmış bir şey bulamıyorum. Yalnız şunlardan

biri olursa başka: leş, akıtılmış kan, domuz eti -ki

o bir pisliktir- Allah’tan başkası adına boğazlanmış bir

208

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

murdar.” (6/145) diye buyrulmakta Allah’ın açık bir şekilde

haram kıldıkları dışındaki şeylerin haramlaştırılmalarının söz

konusu edilemeyeceğine dikkat çekilmektedir. Allah’ın açık

bir şekilde yasak ettiği haramları çeşitli gerekçelerle çekiştirerek

artık günümüzde haram kabul edilmelerine gerek olmadığı

şeklindeki dayanaksız iddiaların dini açıdan bir geçerliliği

bulunmamaktadır. Domuzun pislik içinde yaşamasından

dolayı haram edildiği ve günümüzde oldukça sağlıklı ortamlarda

barındırıldıkları gibi anlamsız yorum ve değerlendirmelere

gerek yoktur. Allah’ın haram ilan ettiği yiyecekler görüldüğü

gibi oldukça sınırlı ve zaten zaruri ihtiyaç duyulmayacak

şeylerdir. Bu noktada Allah’ın herhangi bir şeyi haram etmiş

olmasını yeterli görmek ve hakkında bilgimiz olmayan konularda

spekülatif yaklaşımlarda bulunmamak gerekir. Sebebi

ne olursa olsun önemli değildir. Önemli olan Allah’ın, domuz

etinin yenilmesini yasak etmesidir. Kula düşen yaratıcısının

yasaklarına uymaktır; sorgulamak değil. Allah bir konuda

hüküm verdiyse bu hüküm ile beraber illaki bir gerekçe

de bildirmeye ihtiyacı yoktur. Bu, kendi içinde bir imtihandır

aslında. Günümüzde kendini müslüman kabul etmesine rağmen

kendini kurallar üstü görerek gelişmişliğin bir göstergesiymiş

gibi bunca et çeşidi varken domuz eti yemekten sakınmayan

kişilerin varlığı, bu kişilerce basit bir imtihanın dahi

önemsenmediğinin bir göstergesidir.

209

EMRE DORMAN

Uyuşturucu ve İçkiden Uzak Durun.

Kumar Oynamayın

Ey iman edenler! Uyuşturucu/içki, kumar, tapılmak

için dikilen taşlar, fal okları şeytan işi birer pisliktir;

bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz.

Şeytan; uyuşturucu ve kumara sokularak aranıza

düşmanlık ve şiddetli nefret yerleştirip sizi Allah’ı

anmaktan, namazdan geri çevirmek ister.

Artık son veriyorsunuz değil mi?

5 Maide Suresi Ayet 90-91

Aklı örten her türlü kuru ya da sıvı maddenin kullanımı

açık bir şekilde yasak edilmiştir. Şeytan insanları en gafil oldukları

anlarında yakalamak ve bu fırsattan istifade ederek

onları saptırmak için çalışır. Ayette de ifade edildiği gibi şeytan,

uyuşturucu ve kumarı kullanarak insanlar arasında şiddetli

nefret ile düşmanlık yerleştirmeye ve insanları Allah’ın

anılmasından ve namaz gibi ibadetlerden alıkoyarak kendi tarafına

çekmeye uğraşmaktadır. Yüce Allah bu konuda bizi

uyarmasına rağmen pek çok ailenin içki ve kumar batağından

dolayı dağılıp perişan olduğuna, insanların intiharla sonuçla210

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

nan çıkmazlara girdiğine ve en normal davranışlara sahip kişilerin

bile sarhoş olduklarında ne denli rezil durumlara düştüklerine

ve yine bir park ya da sokak köşesinde kullandığı

uyuşturucudan komaya giren bazen de hayatını yitiren insanların

dramına şahit olmaktayız. Zaten insanların büyük çoğunluğu

dünya hayatının süsü ve ışıltısı altında adeta sarhoş gibi

ortalıkta dolanıp durmaktayken bir de içki ve uyuşturucu gibi

maddeler sebebiyle gerçek anlamda da sarhoş olmaları kişileri

doğruluktan daha da uzaklaştıracak ve geri dönüşü mümkün

olmayan çıkmazlara sürükleyecektir. Allah kulları için en hayırlısını

istemektedir. Bu sebeple emrettiği ve yasak ettiği şeyler

de kullar için en hayırlı olacak şeylerdir.

211

EMRE DORMAN

Şu Kadınlar İle Evlenmeyin

Size, şu kadınlarla evlenmek haram kılınmıştır:

Analarınız, kızlarınız, kız kardeşleriniz, halalarınız,

teyzeleriniz, erkek kardeş kızları, kız kardeş kızları,

sizi emziren sütanneleriniz, süt kız kardeşleriniz,

karılarınızın anneleri, kendileriyle birleştiğiniz

hanımlarınızdan doğmuş olup evlerinizde oturan üvey

kızlarınız -eğer anneleriyle birleşmemişseniz o takdirde

sizin için bir günah yoktur- ve öz oğullarınızın karıları.

İki kız kardeşi birlikte almanız da haram kılınmıştır.

Eskide kalanlar müstesna. Allah çok affedici (Gâfur),

çok merhametlidir (Rahîm).

4 Nisa Suresi Ayet 23

Ayetler kimler ile evlenilemeyeceğini açık bir şekilde ifade

etmekte ve bu konuda bir tereddüt bırakmamaktadır. Daha

önce de ifade edildiği gibi ayetlerde: “Müşrik kadınlarla, onlar

iman edinceye kadar evlenmeyin.” (2/221) ve “Nikâhlı

kadınlarla evlenmeniz de haram kılınmıştır.” (4/24) buyurarak

Allah’a ortak koşan bir kadın ya da erkekle ve evli olan

bir kadınla evlenilmesinin yasak edilmesi gibi yine hangi ka212

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

dınlarla evlenilemeyeceğinin de detayı verilmiştir. Dikkat edilirse

söz konusu ayet anneleriniz, kızlarınız, kız kardeşleriniz

diye başlamakta ve daha önce de ifade edildiği gibi dini konuda

hiçbir açık ve şüpheli konu bırakmayan yüce Allah Kur’ân’da,

en azından hak dinlerin etkisinde kalmış toplumlarda yaşayan

milyarda bir insanın aklından geçirmeyeceği bir konuda yani

örneğin bir insanın annesi, kızı ya da kız kardeşiyle evlenmesi

gibi bir konuda dahi nasıl olsa kimse bunu yapmaz demeyerek

din adına gerekli olan detayı bildirmektedir. Bu ve benzeri

ayetler, din adına Kur’ân’ın yeterli olduğunun ve peygamberimiz

Hz. Muhammed’in tüm uygulamalarının Kur’ânî çerçeve

içinde bulunduğunun göstergelerindendir.

213

EMRE DORMAN

Bilgisizlerin Yolunu İzlemeyin

Doğruluktan şaşmayın.

Bilgisizlerin yolunu izlemeyin.

10 Yunus Suresi Ayet 89

Kur’ân ayetleri her fırsatta inananların dosdoğru ve şaşırtmayan

bir yol üzerinde olmaları gerektiğine ve hakkında bilgi

sahibi olmadığımız şeylerin ardı sıra gitmememiz gerektiğine

vurgu yapmaktadır. Tarih, bilgisizlikleri sebebiyle yakınlarını

ya da toptan koca bir toplumu felakete sürükleyen kimselerin

hikâyelerine tanıklık etmiştir. Ayetler her konuda kesin bilgiye

sahip olunması gerektiğine dikkat çekmektedir. İnsanların büyük

çoğunluğu aslında ne kadar az bilgiye sahip olduklarının

farkında olmadan genellikle kulaktan dolma diye tabir edilen

ve gerçekliğinde şüphe bulunan bilgilerle hareket ederler. Bununla

birlikte yine pek çok insanın, gerçekte bilgisiz kişilerin

peşinden gittiğini ve birçok konuda düşünüp araştırmadan peşin

hükümlere vardığını görmek de mümkündür. Belki bu durum

çeşitli alanlar için bir noktaya kadar hoş görülebilir. Ancak

söz konusu olan din ise kişinin güvenilir bir bilgiye sahip

214

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

olması gerekir. Allah’ın açık hükümleri ile çelişen ya da hiç

olmamasına rağmen dini konularda dayanaksız emir ve yasaklar

türeten kişilerin yollarının izlenmesi kişiyi hem bu dünyada

hem de âhirette hüsrana sürükleyebilir.

215

EMRE DORMAN

100

Mallarınızı ve Çocuklarınızı

Allah’ın Önüne Geçirmeyin

Ey iman edenler! Mallarınız ve çocuklarınız sizi

Allah’ı anmaktan alıkoymasın. Kim bunu yaparsa

işte onlar ziyana uğrayanlardır.

63 Münafıkun Suresi Ayet 9

Mal da evlatlar da Allah’ın kullarına bahşetmiş olduğu nimetlerdir.

Ancak gerçek manada inanan bir kul için malın da

evlatların da Allah’ın karşısında bir değeri yoktur. Allah, sahip

olduğumuzu zannettiğimiz her şeyin gerçek anlamda sahibidir.

İnananlar Allah’a olan sevgilerinde son derece kararlı ve samimidirler.

Ayetler inananların bir özelliği olarak: “Onlar, ne ticaret

ne de alış verişin kendilerini Allah’ı anmaktan, namaz

kılmaktan ve zekât vermekten alıkoyamadığı insanlardır.

Onlar, kalplerin ve gözlerin allak bullak olduğu bir günden

korkarlar.” (24/37) diye buyurmakta ve gerçek manada

inanan birinin sahip olduğu hiçbir şeyi hatta kendi canını dahi

Allah’ın önüne geçirmemesi gerektiğine vurgu yapmaktadır.

216

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

101

Yapmayacağınız Şeyleri Söylemeyin

Ey iman sahipleri! Yapmayacağınız şeyi neden

söylüyorsunuz? Yapmayacağınız şeyi söylemeniz, Allah

katında büyük bir günahtır.

61 Saff Suresi Ayet 2-3

İnanan kişiler özü sözü bir olan ve kendisine güvenilir kişilerdir.

Bu sebeple sözleri aynı zamanda senet sayılır. Ayetlerde

inananların yapmayacakları şeyleri söylememeleri gerektiği

ve bu davranışın büyük bir günah olduğu ifade edilmektedir.

İnsanların bir kısmının çevrelerine hava atmak ya da çeşitli

beklentiler içinde bulunmak üzere sürekli olarak bir takım vaatlerde

bulundukları, reklam amaçlı olarak çeşitli yardım kuruluşlarına

maddi destek sağlamaya dair söz vermelerine rağmen

sözlerinde durmadıklarına şahit oluruz. Bu gibi asılsız vaatler

gerçek bir inanana yakışmaz. Bununla birlikte sadece maddi

konularda değil yine hayır işlerinde ya da Allah yolunda yapılacak

işlerin görev dağılımlarında sorumluluk alarak bu sorumluluğu

en güzel şekilde yerine getireceğine dair söz veren

bazı kişilerin de sözlerinde durmayarak insanları yanılttıkları

görülür. Ancak şüphesiz verilen sözler sorumluluk gerektirir.

217

EMRE DORMAN

102

Kötülük ve Düşmanlık Üzerine Yardımlaşmayın

İyilik ve takva sahibi olmada yardımlaşın, günah ve

sınırı aşmada yardımlaşmayın! Allah’tan korkun;

çünkü Allah’ın cezası çok çetindir.

5 Maide Suresi Ayet 2

İnsanlara hayırlı işlerde yardımlaşmaları söylenirken günah

ve Allah’ın sınırlarını aşmada yardımlaşmaları yasaklanır.

İnsanların bir kısmı farkında olmadan başka insanlar tarafından

işlenen suç ve günahların bir parçası olurlar. Ya da

bazen kimileri sevdiği birini kırmamak adına onun suçuna ortak

olur. Yapmayı planladığı bir kötülük ya da çirkinliği gerçekleştirmesi

için ona destek olur. Oysaki inanan biri her ne

sebeple olursa olsun kötülüğün bir parçası olmamalı ve bu kötülüğü

yapan çok sevdiği bir yakını dahi olsa bu işte onun karşısında

bulunmalıdır.

218

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

103

İnsanların Evlerine Habersiz ve

Selam Vermeden Girmeyin

Ey iman edenler! Kendi evleriniz dışındaki evlere,

sahipleriyle kaynaşıp izin almadan, bir de ev

sakinlerine selam vermeden girmeyin. Düşünüp

taşınmanızı sağlamada bu sizin için daha hayırlıdır.

24 Nur Suresi Ayet 27

Kur’ân ayetleri insanların özel yaşamlarına saygı gösterilmesi

gerektiğine dikkat çekmekte ve bu konuda hassas olunmasını

tavsiye etmektedir. Ayetler inanan insanlar arasındaki

ilişkilerin olabildiğince saygı ve sevgi çerçevesinde gelişmesine

yönelik ifadeler içermekte ve bu sayede gerek bireysel gerekse

toplumsal anlamda huzurlu bir toplumun oluşmasına imkân

sağlamaktadır. Özellikle geçmiş dönemlerde ve halen daha

ülkemizde bile kırsal kesimlerde modern şehirlerdeki gibi bir

ev yapısı ve kapı sisteminin bulunmadığı bir gerçektir. Bazı

evler itildiğinde rahatlıkla açılabilen kilitsiz tahta kapılardan

oluşabildiği gibi evlerinin bahçesi ya da avlusunda da insanlar

ev hayatlarını yaşayabilmektedirler. Evler ailelerin özelleridir.

Bu sebeple başkalarının evlerine girerken onlardan izin

istemek ve selam vermeden girmemek gerekir.

219

EMRE DORMAN

104

Size Selam Verene Sen

Mümin Değilsin Demeyin

Ey inananlar, Allah yolunda savaşa çıktığınız zaman

iyi anlayın, dinleyin, size selam verene/barış ve

esenlik temennisinde bulunana, dünya hayatının geçici

menfaatini gözeterek: “Sen mümin değilsin!” demeyin.

Çünkü Allah’ın yanında çok ganimetler vardır. Önceden

siz de öyle idiniz, Allah size lütfetti (imana geldiniz). O

halde iyice anlayın (dinleyin, peşin hüküm vermeyin).

Çünkü Allah yaptıklarınızı haber almaktadır.

4 Nisa Suresi Ayet 94

Kur’ân ayetleri her durum ve şartta inanan kişilerin adaletten,

sağduyulu davranıştan ve doğruluktan ödün vermemeleri

gerektiğini vurgular. Ayetten de görüldüğü gibi savaş halinde

dahi inananlara selam vererek barış ve esenlik temennisinde

bulunan kişilere sen inanan değilsin diyerek selamını karşılıksız

bırakmak ve savaş durumunu bahane ederek inanmayanlardan

oldukları gerekçesiyle insanların haklarına girmek yasaklanır.

Kimin gerçek manada inanıp inanmadığını şüphesiz

yalnız yüce Allah bilir. Bununla birlikte selam veren kişi ger220

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

çekten de inanan biri olmasa da belki inanmak isteyen ya da

inanan birinden alacağı yumuşak ve hoşgörülü bir karşılık sebebiyle

kalbi İslâm’a ısınacak biri olabilir. Bu sebeple Allah’a

ortak koşmayan ya da onu inkâr ettiği açık bir biçimde belli

olmayan ve inananlara karşı savaşmayan kimselerin selamlarının

alınmasına, ayette de ifade edildiği gibi uyarıda bulunulan

kimselerin de daha önceden inanmadıklarının ve Allah’ın

lütfu sayesinde imana geldiklerinin unutulmamasına dikkat

çekilmektedir. Sadece savaş esnasında değil, günümüzde insanlar

arası ilişkilerde de hakkında sağlam bilgiye sahip olmadığımız

kişiler için önyargılı davranmamak ve özellikle insanların

imanı noktasında peşin hükümde bulunmayarak bu

konuda hassas olmak gerekir. İslâm dini barış ve esenlik dinidir.

Kuşatıcı ve birleştiricidir. Bu gerçeği görmezden gelerek

Allah’ın sınırlarını ihlal eden ve kafasına göre insanları inanan

ya da inanmayan şeklinde ayırarak kendi kabulleri ile örtüşmeyen

kimseleri inkârcı kabul eden kişilerin işlemiş oldukları

bu günahın hesabını vermeleri çok zor olacaktır.

221

EMRE DORMAN

105

Gevşemeyin, Tasalanmayın

Gevşemeyin, tasalanmayın. Eğer gerçekten

inanıyorsanız üstün olan sizlersiniz.

3 Ali İmran Suresi Ayet 139

Bir kişi için Allah’a gönülden bağlı ve samimi bir kul olabilmek

yeryüzündeki en şerefli şeydir. İnanan kişi inancından

emin ve kararlı olmalıdır. İnancından dolayı başına gelebilecek

olumsuz şeyler sebebiyle gevşeklik göstermemeli endişe

ve tasaya düşmemelidir. Allah yolunda yapmaya çalıştığı hayırlı

işlerinin dünyevi anlamda karşılık bulmaması durumunda

da şüphe ve endişelere kapılmamalı ve Allah’ın emirlerini yerine

getirmenin vermiş olduğu huzur ve kararlılıkla O’na olan

bağlılığından taviz vermemelidir. Zaman zaman inkârcıların

yeryüzünde çıkarmış oldukları fitne ve fesat sebebiyle insanlık

dışı hadiselerin yaşanması inanan bir kişiyi yılgınlığa sevk

etmemelidir. Ayette de ifade edildiği gibi inanmak, inanmayan

insanlardan üstün konumda olmanın en önemli göstergesidir.

Bu anlayış ve bilinçle hareket etmek ve insanlık için hayırlı

olacak işlerde aşk ve şevk ile çalışmak gerekir. İnanan

kişi için bu dünya yalnızca bir oyun sahnesinden ibarettir. Bir

222

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

gün gelip perdeler kapanacak ve bu dünyaya veda edilecektir.

Bu yüzden gerçek yurt olan âhirette sonsuz mutluluk ve güzellikler

için bu dünyadaki sıkıntı ve elemleri ciddiye almayarak

Allah’ın inanan kullarına vaat ettiği hedefe gevşeklik göstermeden

ulaşmaya çalışmak gerekir.

223

EMRE DORMAN

106

Kendi Ellerinizle Kendinizi Tehlikeye Atmayın

Allah yolunda infak edin ve kendinizi kendi ellerinizle

tehlikeye atmayın. İyilik edin. Şüphesiz Allah, iyilik

edenleri sever.

2 Bakara Suresi Ayet 195

Yüce Allah gerek göndermiş olduğu peygamberler gerekse

kitaplar vasıtasıyla insanları uyarmakta ve bu uyarıları, doğru

ile yanlışı birbirinden ayırabilmeleri için onlara kılavuz kılmaktadır.

Allah’ın bu kadar açık olan sayısız öğüt ve uyarısına

rağmen halen daha bazı insanların bu uyarıları umursamaz

bir şekilde hayatlarını yaşamaya devam etmeleri kendi

elleriyle kendi sonlarını hazırlamaları anlamına gelmektedir.

Şüphesiz yüce Allah kullarının her iki dünyada da iyiliklerini

istemekte, bu yüzden onları iyilik etmeye teşvik edici uyarı

ve öğütler göndermektedir. Pek çok insan ise dünya hayatının

geçici ışıltısına aldanıp sonsuz bir yaşam ve mükâfatı adeta

elinin tersiyle itmekte ve kendi acı sonunu hazırlamaktadır.

224

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

107

Yarın Ben Bunu Kesinlikle Yapacağım Demeyin

Hiçbir şey için, “Ben bunu yarın kesinlikle yapacağım.”

deme. Ancak: ‘Allah dilerse’ (inşallah yapacağım de).

Unuttuğun zaman Rabbini zikret ve de ki:

‘Umulur ki, Rabbim beni bundan daha yakın

bir başarıya yöneltip-iletir.

18 Kehf Suresi Ayet 23-24

Gerçek manada inanan bir kul Allah’a gönülden teslim

olur ve her işinde kendine değil Allah’ın izin ve inayetine güvenir.

Bu yüzden Allah, geleceğe dair planlarımızla ilgili olarak

kesinlik ifade eden sözlerden kaçınmamızı ve ‘Allah Dilerse’

(İnşallah) yapmaya niyetliyim şeklinde sözlerle her iş

ve oluşun ancak Allah’ın dilemesi halinde gerçekleşebileceğine

yönelik teslimiyetimizi ifade etmemizi ister. Yüce Allah

her an her şeye hâkim bir kudret olarak kulları ile yakın bir

ilişki içinde bulunmakta ve kendisine yönelen kullarını karşılıksız

bırakmamaktadır. Bu sebeple geleceğe dair her işimizi

Allah’a havale etmek ve niyetlerimizin ancak O’nun dilemesi

sayesinde gerçekleşeceğinin farkında olarak söz etmek gerekir.

225

EMRE DORMAN

108

Kitap Ehliyle En Güzel Olan

Bir Tarzın Dışında Mücadele Etmeyin

İçlerinde zulmedenleri hariç olmak üzere, Kitap Ehliyle

en güzel olan bir tarzın dışında mücadele etmeyin.

Ve deyin ki: ‘Bize ve size indirilene iman ettik; bizim

ilahımız da, sizin ilahınız da birdir ve biz

O’na teslim olmuşuz.’

29 Ankebut Suresi Ayet 46

Kur’ân ayetlerinde Ehli Kitap olarak ifadelendirilen Yahudi

ve Hıristiyanlar ile Kur’ânî sınırlar çerçevesinde iyi ilişkiler

kurmak ve mümkün olduğunca ortak noktalarda buluşmaya

gayret göstermek gerekir. Ayetler: “De ki: Ey Kitap Ehli, bizimle

sizin aranızda ortak (olan) bir kelimeye (tevhide) gelin.

Allah’tan başkasına kulluk etmeyelim, O’na hiç bir şeyi

ortak koşmayalım ve Allah’ı bırakıp bir kısmımız (diğer)

bir kısmımızı Rabler edinmeyelim. Eğer yine yüz çevirirlerse,

deyin ki: Şahit olun, biz gerçekten müslümanlarız.”

(3/64) şeklinde buyurarak kitap ehlini tevhit dini üzerinde ve

ortak noktalarda buluşmaya davet etmektedir. Ayetlerde Ehli

226

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

Kitap içinden inkâra sapıp Allah’ın ayetlerini yalanlayanlar,

Allah’ın haram etmediği şeyleri haramlaştıranlar ve dinlerinde

aşırılık ve azgınlığa gidenler eleştirilip kınandığı gibi onların

içinde Allah’ı çok anan ihlâs sahibi kulların olduğu da bildirilir:

“Ehlikitap’tan öyleleri var ki, Allah’a, size indirilene ve

kendilerine indirilene inanırlar. Allah karşısında ürperirler;

Allah’ın ayetlerini basit bir ücret karşılığı satmazlar.

İşte bunlar için Rableri katında kendilerine özgü ödüller

vardır. Allah, hesabı çabucak görüverir.” (3/199). “Onların

hepsi bir değildir. Kitap Ehli’nden bir topluluk vardır ki,

gece vaktinde ayakta durup Allah’ın ayetlerini okuyarak

secdeye kapanırlar.” (3/113). Yine kitap ehli içinde kendisinden

emin olunan yani güven duyulan kişilerin de bulunduğu

haber verilir: “Ehlikitap’tan öylesi vardır ki, ona yüklerle

emanet teslim etsen onu sana iade eder.” (3/75). Bununla birlikte

kitap ehli ile evlenilmesi de onların yemekleri de inananlara

helal kılınmıştır: “Bugün size bütün temiz nimetler helal

kılındı. Kendilerine kitap verilmiş olanların yemekleri

size helaldir. Sizin yemekleriniz de onlara helaldir. Mümin

kadınların iffetlileriyle, sizden önce kendilerine kitap verilmiş

olanların iffetli hanımları da mehirlerini (evlenme

bedellerini) verdiğiniz takdirde; iffetinizi korumanız, zinadan

uzak kalmanız ve şunu-bunu dost tutmamanız şartıyla

size helaldir.” (5/5). Görüldüğü gibi esasen kendilerine kitap

verilmiş olan Yahudi ve Hıristiyanlar ile sandığımızdan çok

227

EMRE DORMAN

daha yakın bir bağımız ve ortak bir mirasımız bulunmaktadır.

Bu yüzden onlarla Kur’ânî ilkelerden ödün vermeden mümkün

olduğunca iyi ilişkiler kurmak ve onları hak yolda buluşmaya

davet etmek gerekir.

228

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

109

Allah’a Dininizi Öğretmeye Kalkmayın

De ki: Siz Allah’a dininizi mi öğreteceksiniz?

Oysaki Allah, gökte ne var, yerde ne var hepsini bilir.

Allah her şeyi çok iyi bilmektedir.

49 Hucurat Suresi Ayet 16

Ayetten de açık bir şekilde görüldüğü gibi dinin tek sahibi

yüce Allah’tır. Kula düşen ise dini emir ve yasakları uygulayarak

Allah’a olan teslimiyetini ifade etmektir. Kur’ân’daki ayetlerden

tarih boyunca Allah tarafından gönderilen dini buyruklara

karşı çeşitli eleştiri ve değişiklikler yapmaya kalkan

ve dini gönderildiği saf şeklinden uzaklaştırarak çeşitli insani

inanç ve kabuller ile karıştıran insanların var olduğunu öğrenmekteyiz.

Bazı insanlar Allah’ın insanlara doğru yola iletici

bir rehber olarak indirdiği hükümleri beğenmeyerek “bu

şöyle, diğeri böyle olmalı değil miydi?” şeklinde soru ve öneriler

ile Allah’a akıl vermeye ve bir anlamda Allah’tan geleni

Allah’a öğretmeye kalkmaktadırlar. Dinin hükümleri açık ve

nettir. Yüce Allah buyruklarını sadece belirli seviyedeki kesimlerin

anlayabileceği şekilde değil tüm insanları kuşatacak

229

EMRE DORMAN

bir anlaşılırlıkta bildirmiştir. Bu yüzden dini hükümler karşısında

anlamsız spekülasyonlara girmekten kaçınmak ve bizi

yaratanın her şeyi bizden daha iyi bildiğine teslim olmak gerekmektedir.

230

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

110

Çirkin İş ve Edepsizliği Yaymayın

İnananlar içinde çirkin işlerin/edepsizliğin (fuhşun)

yayılmasını isteyenler için dünyada da, âhirette de acı

bir azap vardır. Allah bilir, siz bilmezsiniz.

24 Nur Suresi Ayet 19

Ayette geçen ‘fahşa’ kelimesi öncelikli olarak cinsel suçları

kapsamakla birlikte bu kelimenin her türlü çirkinlikler olarak

anlaşılması da mümkündür. İnananlara haram kılınmış çirkinliklerin

inananlar arasında yayılması için uğraşan, bu çirkinliklerin

yayılmasına fırsat tanıyan ve doğrudan ya da dolaylı

olarak bu çirkinliklerin bir parçası olan kişilerin dünyada

da âhirette de acı bir azap ile tehdit edildikleri görülmektedir.

Günümüzde toplumsal yaşamın içinde yer almasının yanında

özellikle internet ve kitlesel iletişim araçları yoluyla da insanları

fuhuşa teşvik eden yayınlara karşı durmak ve bu gibi çirkinliklerin

her türlüsüne verilecek desteklere engel olmak gerekir.

İnananlara düşen bu gibi ahlâksızlıkların bir parçası

olmaktan uzak durmak ve bunlara karşı mücadele etmektir.

Hiç şüphesiz çirkin iş ve edepsizlikler, bireyleri ve toplumları

felakete sürükler.

231

EMRE DORMAN

111

Allah’a Nankörlük Etmeyin

Anın beni ki, anayım sizi. Şükredin bana,

sakın nankörlük etmeyin.

2 Bakara Suresi Ayet 152

İnsan kelimesi ‘nisyân’ yani unutma kökünden gelmektedir.

İnsanoğlu, yaratıcısının kendisine bahşetmiş olduğu sayısız

nimet ve imkânı kendi becerisi sayesinde elde ettiği zannına

kapılmakta ve tüm bu nimet ve imkânın asıl sahibini

unutmaktadır. Bu unutkanlığı ise kaçınılmaz olarak Allah’a

karşı nankörlük yapmasını beraberinde getirmektedir. Ayetler:

“Allah, nankörlük edenleri sevmez” (30/45) diye buyurmakta

ve yine ayetlerde pek çok defa yüce Allah’ın insanların

emrine sunduğu sayısız nimet ve imkâna dikkat çekilerek de

insanlardan şükretmeleri beklenmektedir. Bu durum sadece

kulun Allah ile olan ilişkisi noktasında değil insanlar arası

ilişkilerde de ortaya çıkmaktadır. Pek çok insan ihtiyaç duyduğu

zamanlarda menfaatiyle çatışmadığı müddetçe diğer insanlarla

iyi ilişkiler kurmakta ancak dünyevi bir menfaatiyle

çeliştiği noktada hemen nankörlük yapıp kendisine yapılan iyilikleri

unutmaktadır. Ayetler insanın bu yönünü dikkate alarak

232

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

uyarılarda bulunmakta ve yüce Allah’a karşı yapılan nankörlüğün

nankörlüklerin en büyüğü olduğuna dikkat çekmektedirler.

Alacağı bir sonraki nefesini dahi Allah’a borçlu olan

insan Allah’ın kendisine sunmuş olduğu hayati nimetleri kullanmakta

ama buna rağmen tüm bunları yaratan yüce Allah’a

karşı nankörlük yapmaktadır. Ayetlerde: “Rablerine nankörlük

edenlerin amelleri, fırtınalı bir günde rüzgârın tarumar

ettiği küle benzer. Kazandıklarından hiçbir şey elde

edemezler. İşte bu, dönüşü olmayan sapıklığın ta kendisidir.”

(14/18) diye buyrulmakta ve Allah’a nankörlük edenlerin

yapmış oldukları hayırlı işlerin nankörlükleri sebebiyle yok

olup gideceğine vurgu yapılmaktadır.

233

EMRE DORMAN

112

Allah’a İftira Etmeyin

Yalan düzerek Allah’a iftira eden yahut

O’nun ayetlerini yalanlayan kişiden daha zalim

kim var? Şu bir gerçek ki, suçlular iflah etmezler.

10 Yunus Suresi Ayet 17

Allah’a iftira etmek, hakkında açık bir hüküm göndermemesine

rağmen Allah adına hükümde bulunmak, helali

haram, haramı helal kılmak ve dini olmayan şeyleri dinselleştirmek

gibi yollarla yapılır. Ayetlerde bu kişilerin barınaklarının

cehennem olacağı (29/68), bu kişilerin zalimler olduğu

ve Allah’ın lanetinin zalimler üzerine olduğu (11/18) bildirilmektedir.

Yine ayetlerde insanların bir kısmının inananları

bölmek ve aralarında fitne çıkarmak için Allah adına yalan

sözler uyduracakları, kitapta olmayan şeyleri insanlar kitaptan

sansın diye ağızlarını eğip bükecekleri ve bu yalan sözler

Allah katından sanılsın diye Allah hakkında yalan söyleyecekleri

bildirilir (3/78). Kur’ân ayetleri bu gerçeğe dikkat

çektiğine göre sadece Allah’a iftira etmekten değil, hakkında

bilgi sahibi olmadığımız konularda Allah adına söylenen sözlerin

doğruluğunu araştırıp öğrenmeden bu sözlere inanmaktan

da sakınmalıyız.

234

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

113

Şeytana Kulluk Etmeyin,

Şeytanın Adımlarını İzlemeyin

Ey âdemoğulları! Ben size, “Şeytana kulluk etmeyin,

o sizin için açık bir düşmandır!” demedim mi?

36 Yasin Suresi Ayet 60

Kulluk yalnız Allah’a yapılır. Bu kulluğun gereğince yapılmasının

yegâne yolu ise Allah’ın emir ve yasaklarına uymak

için çaba sarf etmektir. Allah’ın emir ve yasaklarını dikkate almayıp

haram ve günahlara dalanlar ise farkında olmadan şeytanın

yolunu izliyor ve bir anlamda şeytana kulluk ediyor demektir.

Ayetlerde: “Şeytanın adımlarını izlemeyin. Çünkü

o, sizin için apaçık bir düşmandır.” (2/208) diye buyrularak

şeytanın insan için düşman olduğu ve onun yolunun takip edilmemesi

bildirilmektedir. Yine ayetlerde: “Şeytanın adımlarını

izlemeyin. Kim şeytanın adımlarını izlerse, şeytan ona

iğrençlikleri ve kötülüğü emreder.” (24/21) diye buyrularak

insanlar uyarılmakta ve bu hataya düşmekten korunmaya çağırılmaktadırlar.

Şeytan bir anlamda uğrayacağı sonsuz azaba

ortak edecek taraftarlar aramakta ve bu amacına ulaşmak için

de insanlara türlü hile ve tuzaklar kurmaktadır. Ancak ayet235

EMRE DORMAN

lerde ifade edildiği gibi: “Galip gelecek olanlar Allah’ın taraftarlarıdır.”

(5/56).

Kur’ân ayetleri bir yandan insanlara doğru ve iyi olanı gösterirken

bir yandan da sapkınlık ve azgınlıklardan uzak durulması

için uyarılarda bulunmaktadır. Ayetler şeytanın insanları

saptırmaya çalışmasından, vesvese ve oyunlarından bahsetmekte,

bu tür tuzaklara düşmemeleri için insanları uyarmakta

ve insana düşman olan şeytanın insanlar tarafından da düşman

bellenmesini öğütlemektedir. Şeytan insanların tekrar diriltilecekleri

güne kadar yüce Allah’tan süre istemiş ve şöyle

söylemiştir: “Dedi: Rabbim. Beni azdırmana yemin ederim

ki, yeryüzünde onlar için mutlaka süslemeler yapacağım

ve onların tümünü kesinlikle azdıracağım. İçlerinden riyaya

sapmamış, samimi kulların (ihlâs sahibi) müstesna.”

(15/39-40). Görüldüğü gibi ilk insan olan Hz. Âdem’den itibaren

şeytan ve yandaşları ile insanlar arasında bir hesaplaşma

yaşanmakta ve ayetlerde şeytanın adımlarını izleyerek onun

yoluna uyanların âhirette korkunç bir azap ile karşılık bulacağı

buyrulmaktadır. Şeytan kendi hakkında verilen azap hükmüne

insanları da ortak etmeye ve onları saptırarak kendisi gibi sefil

kılmaya çalışmaktadır. Ayetlerde: “Ne yazık ki kalpleri

katılaştı; şeytan, yapmakta olduklarını onlara süslü-püslü

gösterdi.” (6/43) buyrulmakta ve insanların bir kısmının şeytanın

adımlarını izlediklerine ve yapmış oldukları kötülüklerden

hoşnut olduklarına dikkat çekilmektedir. Oysaki ayetlerde:

236

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

“İğreti/sefil hayat inkâra sapanlara süslü gösterilmiştir; onlar,

iman sahipleriyle alay ederler. Takvaya sarılanlar, kıyamet

günü onların tepelerinde olacaktır. Allah, dilediğini

hesapsız bir biçimde rızıklandırır.” (2/212) denilmekte ve

şeytanın adımlarını izleyerek iman sahipleri ile alay edenlerin

kıyamet günü sefil ve perişan bir halde bulunacakları müjdelemektedir.

Yine: “Şeytandan bir dürtü seni dürtüklediğinde

hemen Allah’a sığın…” (7/200) buyrularak da şeytanın oyunlarına

meyletme ile karşı karşıya kalındığında Allah’tan yardım

dilenmesi ve daima Allah’ın tarafında yer alınması tavsiye

edilmektedir.

237

EMRE DORMAN

114

Allah’ın Sınırlarını Aşmayın

Allah’ın sınırlarını aşanlar,

zalimlerin ta kendileridirler.

2 Bakara Suresi Ayet 229

Allah’ın sınırlarının aşılması, emir ve yasaklarının dışına

çıkılması anlamına gelmektedir. Bununla birlikte Allah’ın insanları

doğruya ve iyiye yöneltmek için göndermiş olduğu dini

buyruklarda aşırılıklara sapmamak ve Allah’ın belirlediği sınırlara

riayet etmek gerekir. Şüphesiz dinin tek sahibi yüce

Allah’tır. Bu yüzden kulun, Allah’ın din adına belirlediği sınırları

aşması yasaklanmıştır. Ayetlerde: “De ki: Siz Allah’a

dininizi mi öğretiyorsunuz? Oysaki Allah, gökte ne var,

yerde ne var hepsini bilir. Allah her şeyi çok iyi bilmektedir.”

(49/16) diye buyrulmakta; din adına asılsız iddialarda

bulunan kişilere de: “Yoksa sizin bir kitabınız var da ondan

ders mi görüyorsunuz?” (68/37) ve “Eğer doğru sözlülerseniz,

hadi getirin kitabınızı.” (37/157) denilerek meydan

okunmakta ve dini konularda Allah’ın sınırlarına riayetin

önemine dikkat çekilmektedir. Ayetlerde Hıristiyan din adamlarının

Allah’ın rızasını kazanmak için dinde olmayan inanç

238

KUR’ÂN-I KERÎM’DEKİ TEMEL EMİRLER VE YASAKLAR

ve uygulamaları dine ilave ettikleri ancak buna riayet edemediklerine

dikkat çekilir: “Bir bidat (sonradan ortaya çıkan)

olarak ortaya çıkardıkları ruhbaniyeti, onlar üzerine biz

yazmamıştık. Allah’ın rızasını kazanmak için ortaya çıkardılar.

Ama ona gerektiği şekilde saygılı olmadılar.” (57/27).

Görüldüğü gibi niyet iyi dahi olsa kul için sınırı çizen yüce

Allah’tır. Bu sebeple kula düşen Allah’ın sınırlarına riayet etmek

ve bu yolla Allah’a olan teslimiyetini ifade etmektir.

239

EMRE DORMAN

Kur’ân-ı Kerîm’de

Bir Arada Sıralanan 11 Emir

1. Allah’tan başkasına kulluk/ibadet etmeyin.

2. Anaya-babaya çok iyi davranın.

3. Akrabaya hakkını verin. Çaresize ve yolda kalana da. Fakat

israf ederek saçıp savurmayın. Elinizi bağlayıp boynunuza

asmayın. Ama onu büsbütün de salıvermeyin.

4. Yoksulluk endişesiyle çocuklarınızı öldürmeyin.

5. Zinaya yaklaşmayın. Çünkü o iğrenç bir iştir.

6. Allah’ın saygıya layık kıldığı cana haklı bir sebep yokken

kıymayın.

7. Yetimin malına yaklaşmayın. Ancak rüştüne erişinceye kadar,

güzel bir yolla ilgilenebilirsiniz.

8. Ahdinize vefalı olun. Çünkü verilen söz sorumluluk gerektirir.

9. Ölçtüğünüz zaman tam ve dürüst ölçün. Hilesiz teraziyle tartın.

10. Hakkında bilginiz olmayan şeyin ardına düşmeyin. Çünkü

kulak, göz ve gönlün hepsi bundan sorumlu tutulacaktır.

11. Yeryüzünde kasılıp kabararak yürümeyin. Çünkü siz, yeri

asla yırtamazsınız, uzunlukça da dağlara ulaşamazsınız.

17 İsra Suresi Ayet 23-38__

YASAKLAR

Yazar: Emre Dorman İletişim: www.emredorman.com

Yazar: Emre Dorman

İletişim: www.emredorman.com