İlmühaber:
Birinin yer, hâl, medeni durum vb.ni gösteren resmî belge, hâl kâğıdı.
Bir şeyin teslim alındığını gösteren belge, alındı kâğıdı.
http://sozluk.bilgiportal.com/nedir/ilm%C3%BChaber
izinnâme: izin mektubu ( belgesi )
kerîme (A.) [ کریمه ] kız çocuk.
murdar: pis ( değişmeceli olarak helal olmayan ).
Beni ürker diye ( ilmuhaberi yazmaktan vaz geçer diye ).
nâfile: boşuna, ( boşuna uğraşma ).
beyhûde: boş yere.
Olma beyhûde, ağızlardaki bir parmak bal;
Boş yere elalemin ağzına sakız olma, kendini gülünç duruma düşürüp milletin eğlencesi olma.
Çatlasan sofracı Rum’dan karı olmaz adama.
Bence her toplulukta iyi de vardır kötüde. Gerçi Akif burada tüm Rum'ları değil sofracı Rum'ları kasdediyor.
http://ne-demek.net/anlam%C4%B1/sofrac%C4%B1-ne-demek.html
herze (F.) [ هرزه ] saçma.
Herzeyi: Aklı başında yaşını başını almış kimselerin yapmaması gereken saçmalıkları, rezillikleri vs.
Söyletir çarçabuk insan, meğer olsun pek alık,
meger (F.) [ 1 [ مگر .meğer. 2.oysa.
Alık,
1. sıfat Aptal
"Hısım akrabası budala, alık salık kimselermiş." - H. R. Gürpınar
2. zarf Aptalca
"Alık salık kâğıt oynamaktan kürek çekmeyi de unuttun." - P. Safa
Burada meğer eğer, ise anlamında kullanılıyor bence.
Paşa sofracı Rum'la evleneceğimi kim haber verdi, nasıl duyuldu anlamında sorunca, cevap olarak
Söyletir çarçabuk insan, meğer olsun pek alık, sözü ediliyor: Yani insan eğer aptalsa davranışlarıyla,
dikkatsizliğiyle çabucak elalemin diline düşer anlamına geliyor bence.
Boşboğaz şey, o senin yosma sakal, hasba kılık: Yani seni elalemin diline düşüren, çapkınlık peşinde koştuğun
izlemini veren aşırı bakımlı sakalın ve kılığın demek istiyor bence. Yosma ve hasba erkeklerle pek içli dışlı olan,
birlikte olan kadınlar için kullanılan bu 2 kelime niye sakal ve kılık için kullanılmış. Burada değişmeceli ( mecazi
) anlamlar üzerinde düşünmek lazım.
yosma
sıfat
sıfat Şen, güzel, fettan (genç kadın)
"Bir yosma geçiyor kaldırımdan / Küfürler, şarkılar, türküler, laf atmalar" - O. V. Kanık
Yosma sakal: kadınları baştan çıkarıcı sakal anlamına gelebilir.
haspa
isim alay yollu, şaka yollu
isim Kızlara, kadınlara şaka veya alay yollu söylenen bir söz
"Haspa orada rahat durmamış." - R. H. Karay
Yosma ve Haspa TDK'dan.
Elverdi: artık yeter, inadı bırak, sabrımı taşırma anlamlarına gelebilir.
Ay, rezâlet de diyor sünnete!
– Sünnet mi?
– Ya ne?
– Öyle şey yok...
– Ne demek!
– Dinle, be hey dîvâne:
Öyle sünnet denemez, her zaman, evlenmek için;
Vakt olur, sünneti geç, vâcib olur erkek için;
Vakt olur, sünnet olur...
– Söylediğim çıktı, tamam!
– Vakt olur, bir de bakarsın ki, olur böyle: Haram.
– Kimseden dinlememiştim bu senin fetvâyı...
Ne tuhaf!
Not: Sünnet: Peygamberimizin dini hayata geçirirken ya da bir olay karşısında izlediği yollar, söylediği sözler (
hadis ) ve bulunduğu davranışlar. Öyle keyfinize uyan din dışı işleri sünnet diyerek yasallaştırmayın ( doğru gibi
göstermeye çalışmayın ) demek istiyor herhalde.,
– Hiç o seksen kapı gezmiş, o kaşarlanmış Rum,
Not: Yukarıda değindiğim gibi her Rum değil yuva yıkan Sofracı ( herhalde içki sofrası kurup erkekleri eğlendiren Rum
kadınlar demek isteniyor. Bugünün konsmatris kadınları için belki de o zamanlar sofracı sıfatı kullanıyordu.
Konsmatris: Amacı içkili yerlerde müşterilere bol bol içki içirtip,onlarla sohbet eden kadın.
Kaşarlanmak: yapılan hayasız işlere alışa alışa yüzün artık utanma duygusundan sıyrılmış olması.F.L.A.
– Hiç o seksen kapı gezmiş, o kaşarlanmış Rum,
Hanımım derse, dökülmez mi ki fındıkçılığa?
Not: Evin hizmetçisi iken seni bu hale sokan yarın evin hanımı olunca ne fındıklar kırar diyor.
Bazı kadınlar birlikte olduktan sonra ceviz, fındık kırıp erkeklerine işveyle cilveyle yedirirler onlardan para ve
mal koparmak için.Yani yarın kadın neyin var neyin yok herşeyini alır, seni soyar, ortada bırakır demek istiyor olmalı.
herze-vekîl: Saçma sapan vekil.
Not: Avukat olmayan bazı küçük yerlerde avukat yerine ( vekil: birinin adına ve yerine işgören demektir ) dava
vekilleri mahkemede avukat olarak savunma yaparlardı.
sittin sene,: 60 yıl, değişmeceli olarak yıllarca.
Yedi gün sonra duyarsın: Hanım olmuş Eleni!
Not: 7 gün sonra Eleni evin hanımı olmuş.