Felsefe 2
1. Bilgi felsefesi (epistemoloji): Felsefenin ele aldığı konulardan biri bilgidir. Bu konuyla bilim de ilgilenir. Fakat bilim, bilginin ne olduğunu araştırmaz. Bunu felsefe araştırır. Felsefe ayrıca bilginin kazanıldığı şeyle olan ilişkisini, kazanıldığı şeye uygunluğunu ve bu uygunluğun ölçüsünü bulmaya çalışır.
2. Bilim felsefesi: Bilimin ne olduğu, bilimsel düşüncenin yapısı, bilimsel yöntemlerin işlevselliği, bilimsel sonuçların özellikleri, bilimin değeri ve bunlar gibi bilim hakkında sorulabilecek sorulara yanıt arayan felsefe dalıdır.
3. Varlık felsefesi (ontoloji): Felsefenin varlıkla ilgilenen dalıdır. Gözle görülüp elle tutulabilen somut varlıkları ele aldığı gibi sayılar, kavramlar, fikirler gibi soyut varlıkları da ele alan varlık felsefesi öncelikle varlığın var olup olmadığı sorunuyla ilgilenir. Varlığı var kabul ederseonu düşünce yoluyla açıklamaya çalışır.
4. Metafizik: Varlık, Tanrı, ruhun ölmezliği, kader gibi konularla ilgilenen felsefe dalıdır. Bu sözcük tarih boyunca çeşitli anlamlarda kullanılmıştır. Günümüzde çözülmesi olanaksız, birçok çözüm yolu önerilebilen, sonuna kadar çözülmediği için de daima yeni baştan ele alınabilen problemlerle ilgilenen bir alandır.
5. Sanat felsefesi: Sanatın, sanatsal yaratıcılığın, beğenilerin özü ve anlamıyla ilgilenen felsefe dalıdır. Ele aldığı başlıca konular arasında sanatın, sanat eserinin, sanatta güzelin ne olduğu, sanatla ilgili temel kavramlar ve sanat akımları sayılabilir.
6. Dil felsefesi: Dille felsefe ilişkisini; dilin özünü, anlamını, kökenini ve yapısını felsefi açıdan ele alır. Dilin gerçeklik ve bilinçle bağlantısını araştırır. Günümüzde bu alanda çalışan bazı düşünürler, bilimin amacını gerçekleştirmesini kolaylaştıracak yapay bir dil oluşturmaçabası içine girmişlerdir.
7. Ahlak felsefesi (etik): İnsanın eylemlerini özel bir problem alanı olarak ele alan, onları yöneten ilkeleri araştıran ve “olup biten” yanında, “olması gereken” davranışların neler olduğunu da bulmak isteyen felsefe dalıdır.
8. Felsefi antropoloji (insan ontolojisi): İnsanın varlık yapısı, ne olduğu, evrendeki yeri, varlık koşulları ve başka varlıklarla olan bağı gibi sorunları ele alan felsefe dalıdır.
9. Siyaset felsefesi: Devletin nasıl olması gerektiği, sorumluluğu, yasaların hak ve adalet gibi ilkelerle, bunların diğer ahlak değerleriyle nasıl bağlantısı olduğu gibi konularla ilgilenir.
10. Din felsefesi: İnanma, insanın bir ihtiyacıdır. Din, bu inanma dünyasıyla ilgilenir. Ama dinin ne olduğu, insanla Tanrı arasında nasıl bir bağ olduğu gibi sorunlarla uğraşmaz. Bu sorunlarla uğraşan felsefe dalı din felsefesidir.
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" ve "Sosyolojiye Giriş" Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Diğer Ders Notları (Ömer YILDIRIM)
Alıntı... http://www.felsefe.gen.tr/felsefeye_giris/felsefenin_konulari_ve_temel_disiplinleri.asp
http://www.meb.gov.tr/Ders_Kitaplari/2014/OrtaOgretim/Devlet/Felsefe.zip
Yukarıda kısa yolu bulunan felsefe kitabının 2. ünitesi Bilgi Felsefesine ayrılmıştır.
Söz konusu felsefe kitabı biraz karışık olduğu için Bilgi Felsefesi ile ilgili yazıları bu kısa
yoldan http://www.felsefe.gen.tr/felsefeye_giris/felsefenin_konulari_ve_temel_disiplinleri.asp
alıntı yapacağım.
Bilgi Felsefesi Nedir?
(Epistemoloji Nedir?)
Tarihsel Bakış
Bilgi edinme, bilme ve öğrenme insanın en temel güdülerinden ve onu diğer canlılardan ayıran en temel özelliklerindendir. Bu güdüler, insanın ortaya çıkmasından itibaren her yerde ve her zamanda insanın aktivitelerini temelden etkilemiştir. Yani bilgi edinmenin, dolayısıyla da bilginin tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir.
Felsefenin ilk ortaya çıktığı dönemlerde (M.Ö. 7. yüz yıl; Yunan düşüncesi) insanlar ilgilerini bilginin öznesine değil, nesnesine yoğunlaştırmışlardır. Bu da demektir ki felsefenin ilk dönemlerinde insanlar "bilen özne" ile değil de "bilginin konusu olan nesne" ile ilgilenmişlerdir.
Miletos Okulu'nun kurucusu olan Thales, her şeyin arkhesinin, yani ana maddesinin "su" olduğunu söylemiştir. Aynı şekilde Anaksimandros, her şeyin arkhesinin sonsuz ve sınırsız olan "aperion", Anaksimenes ise "hava" olduğunu söylemişlerdir.
İşte bunlar, nesne üzerine yoğunlaşan ve yorum yapan düşünce insanlarıdır.
Herakleitos, Parmenides, Demokritos ve Anaksagoras gibi ilk dönem Yunan filozofları bilginin imkanı, kaynağı, sınırları ve ölçütlerine ilişkin ilk soruları, şüpheleri ve tartışmaları ortaya çıkarmışlardır.
Sonuç olarak "bilgi" konusunun, felsefî düşüncenin gündemine gelmesi; sofistler, Sokrates ve onu takip eden Platon ve Aristoteles gibi büyük filozofların döneminde olmuştur.
Bilgi felsefesinin tarihsel gelişimine biraz göz gezdirdikten sonra, şimdi bilgi felsefesinin içeriğine değinilebilecektir.
Genel Hatlarıyla Bilgi Felsefesi
Özetle Bilgi Felsefesi
Bilgi, İlk Çağdan itibaren ele alınmaya başlanmış bir konudur. Bu konunun felsefi bir sorun olarak algılanması ve temellendirilmeye çalışılması ancak Yeni Çağda gerçekleşmiştir. Bu dönemden itibaren bilgi felsefesi, bilginin kaynağını, değerini ve sınırlarını inceleyen felsefe dalı olarak varlığını sürdürmektedir.
Bilgi felsefesinin temel kavramları, doğruluk (hakikat), gerçeklik ve temellendirmedir. Doğruluk, düşüncenin yada ileri sürülen savın nesnesine uygun olmasıdır. Gerçeklik, zaman ve mekan içinde var olanların tümüdür. Temellendirme ise ortaya konulan sava dayanak ve gerekçe bulma işidir.
Bilgi felsefesinin temel soruları, doğru bilgi olanaklı mıdır?, insan gerçeği tam ve kesin olarak bilebilir mi?, bilginin kaynağı nedir? ...vb. dir.
Bilgi felsefesinin iki temel alanda bu soruları yanıtladığını görürüz. Birincisi, bilginin kaynağı ile ilgilidir. İnsanın bilgiyi nasıl elde ettiği sorusuna farklı yanıtlar verilmiştir. Kimine göre bilginin kaynağı duyu verileri, kimine göre akıl, kimine göre sezgi, kimine göre deney ve gözlemdir. İkincisi bilginin değeri ile ilgilidir. Burada da neler bilgi olarak kabul edilebilir, neyi ne kadar bilebiliriz, bilginin yaşam içindeki önemi vb. sorularına yanıtlar aranır.
Doğru bilgi olanaklı mıdır? Sorusuna verilen yanıtlar iki grupta toplanabilir. Birinci grupta doğru bilgi olanaksızdır diyenler (sofistler, septikler ve akademi kuşkucuları) yer alır. Sofistler göre, bilgiler yalnızca duyular aracılığı ile elde edilir. Duyu bilgisi bulanık ve karanlık bilgidir. Ayrıca duyuların sağladığı bilgiler kişiden kişiye değiştiği için bilgilerimiz görecelidir. Dolayısıyla kesin ve genel geçer bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Bu görüşü savunan filozoflar, Protagoras ve Gorgias'dır.
İkinci grupta doğru bilgi olanaklıdır (rasyonalizm, ampirizm, kritisizm, entüisyonizm, pozitivizm, Analitik felsefe, fenomenoloji ve pragmatizm) diyenler yer alır.
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
05.02.2016
Saygılar ve Sevgiler
Fatih Lütfü Aydın