TİCARET, ENVANTER ve BİLANÇO

 

 

Envanter; dökümlü cetveldir. Bir başka deyişle tacirin taşınır, taşınmaz mallarıyla, alacak ve borçlarının tutarlarını gösteren listedir.

1.       Taşınır mallar           :  para, mal ( emtia, alınıp satılan eşya ), çek, senet vs.

2.       Taşınmaz mallar      :  bina, taşıt vs.

3.       Alacaklar

4.       Borçlar

Bir işe sermaye koyup yani para yatırıp, mal alana, satana, alacakları, borçları olana, kısaca bu dörtlü işlemleri* yapana, ticaret erbabı ya da tacir denir. Ticaret kanunda yalnızca mal alıp satanlar değil imalat yapanlar yani sanayiciler ve esnaf tanımı dışında kalan hizmet kuruluşları da tacir olarak tanımlandığından, hepsine tacir denir.

Esnaf ise terzi, bakkal, berber vs. gibi koyduğu sermayeden çok emek gücünü kullanan kişilerdir. Kanunen tüm iş yapanlar tacir olmadığı için esnaf ve tacirlerin hepsine girişimci denir.

Girişimci; girişim, toprak, emek ve sermaye adı verilen üretim faktörlerini kâr amacıyla bir araya getiren kişi ya da kurumdur.

Toprak ekonomide toprağın üstündeki binalar, arsalar, araziler, tarlalalar, bahçeler ile altındaki madenler, su üstündeki ve altındaki tüm değerler olarak tanımlanır.

Girişimci, koyduğu sermaye ( anamal, anapara ) ile taşınır, taşınmaz mallar alır ve satar, alacakları olur. Sermayesi yetersiz olduğunda ise borçlanır, faiz öder. Bu durumda Sermaye, hem bir iş yapmak için ortaya konan para hem de, gereksinim sahibine faiz karşılığı kiraya verilen paradır. İşte bütün bunlar bilanço ( balans, denge ) denen ve dönem içinde ki envanter    ( döküm ) değerindeki değişiklikleri gösteren cetveli oluşturur.

*Not: caar 4 demek olup, ticaret de 4 lü işlem demektir. Sonuç olarak aldığı malları ( stoku ), sattığı malları ( geliri ), alacakları ve boçları olan kişilere ticaret yani 4 lü işlem yaptıkları için tacir denir.

 

                                                                   

 

 

          BİLANÇO

   Varlıklar                                                                                                          Kaynaklar      

                                                                                                                                                                                                                     

-          Taşınır mallar                                                                                                  -       Sermaye

Para ( kasa, banka, döviz )                                                                                -       Borçlar 

Mal

Çek

Senet

-          Taşınmaz mallar

Bina

Taşıt

-          Alacaklar

 

 HESAP

 Mal alma satma, alacaklı olma, borçlanma gibi her eylemde bilanço oluşturmak  pratikte hemen hemen olanaksız olduğundan hesap denen kavram bulunmuştur. Yevmiye ( günlük ) defterlerde günlük olarak tutulan hesapların büyük deftere düzgün geçip geçmediğini anlamak amacıyla mizan ( terazi ) denen cetveller hazırlanır.

 HESAP KAVRAMIYLA ilgili AÇIKLAMALAR

 

1.  Bilançonun varlıklar tarafına aktifler, kaynaklar tarafına pasifler denir. Aktifte yer alan hesaplara aktif karekterli hesaplar, pasifte yer alan hesaplara pasif karekterli hesaplar denir. Hesapla ilgili olarak oluşturulan eylemler mal alma satma, çek imzalama vs. gibi işlemlerdir.

2. Aktifi düzenleyen hesaplar pasif ( bilançonun pasifinde yer alan hesap olup ) aktif tarafta (-) işaretli olarak yer alır.  Pasifi düzenleyen hesaplar aktif ( bilançonun aktifinde yer alan hesap olup ) pasif tarafta (-) işaretli olarak yer alır. Aktifi ve pasifi düzenleyen hesaplar hariç, aktif hesaplar bilançonun solunda, pasif hesaplar sağında yer alır.

Örnek,
 

Maddi duran Varlık Net Aktif Değeri ( Net Defter Değeri ).

 

Aktif                                     31.12…. Tarihli BİLANÇO                                     Pasif

 

MADDİ DURAN VARLIKLAR

            Taşıtlar    500.000.000

 

    (-) Bir. Amor. ( 100.000.000 )

 

Yukarıdaki bilançoda, birikmiş amortismanlar aktifte ilgili duran varlıklardan düşme şeklinde gösterilmiştir. Böylece işletmenin maddi duran varlıklarının toplam değerlerinin 500 MilyonTL; fakat net aktif değerinin ( net defter değerinin ) 400 Milyon olduğunu görüyoruz.

·      Alıntı...   Muhasebe Uygulamaları cilt 1, sh. 97-99 Prof. Dr. Fevzi Sürmeli  

 

 Not: Yukarıdaki örnekte birikmiş amortismanlar hesabı aktif bir hesap olan taşıtlar hesabını düzenlemekte yani hesabı açıklayıcı rol oynamakta. FLA

 

3. Borçlandırmak hesabın borç tarafına kayıt yapmak, alacaklandırmak ise alacak tarafına

    kayıt yapmak demektir. İster aktif ister pasif hesap olsun hesabın sol tarafına borç, sağ tarafına alacak denir.

Örnek,

                                                 Mal Hesabı       ( aktif hesap  )                                    
Borç                                                                                                Alacak



                                        Ticari Borçlar Hesabı   ( pasif hesap  )                                    
Borç                                                                                                Alacak

4. Günümüzde bilgisayar muhasebe programlarında hesaplar tahsil, tediye ve mahsup fişlerine

    yazılır, kasaya para girişlerinde tahsil, para çıkışlarında ise tediye fişi kullanılırken, kasaya

    giriş ve çıkışların olmadığı durumlarda ise mahsup fişi kullanılır.

 

                                              

Hesapla ilgili olarak oluşturulan eylem, hesapta azalışa mı yoksa artışa mı yol açıyor, ( Örneğin mal almak hesapta artışa yol açarken satmak azalışa yol açar. ) bu belirlendikten sonra hesap aktif mi yoksa pasif mi ( yani aktif karekterli mi yoksa pasif karekterli mi ) buna bakmak ve ona göre hesabı borçlandırmak ya da alacaklandırmak  gerekir. Hiç bir şey bilinmiyorsa, çift kayıt yöntemine göre, diğer taraf tersi olur.

Aktif karakterli hesaplarda ilk kayıt ve artışlar hesabın borcuna, azalışlar alacağına yazılır.

Pasif karakterli hesaplarda ilk kayıt ve artışlar hesabın alacağına azalışlar borcuna yazılır.

Gelir-Gider hesaplarında, giderler borçta, gelirler alacakta yer alır.

Ne tür karakterde olursa olsun tüm hesapların sol tarafları borç, sağ tarafları alacak olarak adlandırılır.

Şahıslar borçluysa hesapları da borçlu, alacaklıysa hesapları da alacaklı olur.

Muhasebe programlarında, tahsil, tediye fişlerinde kasa hesabı bulunmaz tutar otomatik olarak kasa hesabına aktarılır. Bunun için kasa hesabının programa tanıtımının yapılması gerekir. Şirket açtıktan ve kasa hesabının tanıtımı yapılıp, tüm alt hesaplar açıldıktan sonra, geçen yılın bilânçosundaki değerlere göre açılış fişi doldurularak, dönem hareketleri ( dönem hareketleri; alacak, borç sahibi olma, alışlar ve satışlar yapmadır. ); tahsil, tediye ve mahsup fişlerine 10'ar günlük olarak doldurulur.

Adı ne olursa olsun, muhasebe programlarında şu sıra izlenir.

1.       Para birimi belirlenir.

2.       İşletme kaydı yapılır.

3.       Geçen yılın bilançosuna bakarak alt hesaplar oluşturulur.
  Örneğin 100.01 Kasa Türk Lirası ve 100.02 Kasa Dolar hesapları kasa hesabının alt hesaplarıdır.

4.       Alt hesaplardan yararlanarak kasa, banka, cari, stok kartları açılarak, açılış değerleri girilir. Kartlarda istenen muhasebe hesabı, ana hesaplardır, 120, 102 gibi. Yalnız kasa hesabında muhasebe hesabı da alt hesaptır. Buna kasa hesabı tanıtımı denir ve tahsil, tediye fişlerine girilen değerlerin otomatik olarak kasa hesabına dahil edilmesi için gereklidir.

Kasa kodu                 100 01
Muhasebe Hesabı     100 01
Açıklama                   Kasa TL

  Açılış değerleri, işletme geçen seneden beri işine devam ediyorsa geçen yılın kapanış kaydından ( http://www.muhasebedersleri.com/monografi/monografi-6-6.html ) yararlanarak bulunur. Kapanış kaydı hesapları ters tarafa yazılarak açılış bilançosu oluşturulur. İşletme yeni açılmış ise yukarıdaki alıntıda yer alan açılış bilançosu  sıfırdan hazırlanır.

Aktif karektrli hesaplar fişin borcuna, pasif karekterli hesaplar da fişin alacağına yazılarak, açılış fişi doldurulur. Daha sonra muhasebe hareketleri, tahsil, tediye, mahsup fişlerine doldurulur.

 DÖNEM İÇİ ve SONU OLMAK ÜZERE TÜM MUHASEBE SÜRECİ
 
 http://www.muhasebedersleri.com/monografi/monografi-5.html

 DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

1.Genel Geçici Mizan çıkartılarak, kaydi durumla fiili durum karşılaştırılıp, fiili duruma uygun şekilde kasadaki paralar, senetler, çekler, havaleler, faturalar, fişler ve banka ekstreleri ile gerekiyorsa kaydi durum düzeltmesi yapılır.

2.Yeniden değerleme ve amortisman (aşınma, yıpranma payı) işlemleri yapılır.

Alıntı….

http://www.muhasebedersleri.com/monografi/monografi-5.html

İşletme Dönem Sonu Mal Mevcudunu bildirmemişse ortalama kâr haddi ( sn hsyn ortalama kar hadleri yürürlükten kalkmadımı  eskiden ne kadar iyiydi işletmenin karını vur ortalamaya çıksın karı şimdi stok sayımı yap falan envanter çıkar değil mi

evet kalktı ama yinede uygulayan kişiler var 
tabi dediğiniz gibi envanter sayımı yapıp karı bulunuyor ama yinede ona göre ortalama bir kar marjı uygulanıyor

Alıntı…. http://forum.mustafagulsen.com/showthread.php?6616-Ortalama-Kar-Hadleri-Listesi&s=0d4cb09276cf2a537df920d281c841cc

Not: alıntıdan elde ettiğim bilgiye göre OKH kalktığı halde Dönem Sonu Mal Mevcudu bildirimi için sayım yapmayan işletmeler fiyatlarını belirlerken oluşturdukları kâr oranlarının ortalamasını alıyorlar, dêmekki. Yani peynire %20 yağa %15 şeklinde belirledikleri kâr oranlarının ortalaması alınıyor, olmalı. FLA) nin bir fazlası net satışlara bölünerek de Satılan Ticari Mal Mevcudu bulunabilir.FLA

 Örnek OKH 0,60 olsun 1 fazlası 1,60 olur.

4.Maliyet hesaplarının yansıtılması. ( http://fatihltfaydin.tr.gg/7B-Yansitma-Hesaplari.htm )

5.Yansıtma hesaplarının kapatılması . Kapatılmayı görmek için yukarıdaki bağlantıda yer alan 790-797 aralığındaki

                                hesaplar bu kısa yolda incelenmeli ( http://www.muhasebedersleri.com/hesaplar/794-cesitli-giderler.html )                                 ayrıca kapatma bu bağlantıda ( http://fatihltfaydin.tr.gg/7B-Yansitma-Hesaplari.htm ) anlatılmaktadır. 

6.Vergi karşılığının kaydı ( http://www.muhasebedersleri.com/hesaplar/691-donem-kari-vergi-yasal-yukumluluk-karsiliklari.html ).

7.Gelir tablosunun düzenlenmesi. Bu bağlantıda ( http://fatihltfaydin.tr.gg/7B-Yansitma-Hesaplari.htm ) yer alan 600 lü                                         hesaplar gelir tablosuna eklenir.

8.Gelir tablosu hesaplarının kapatılması .

9.Dönem kârının bilânço hesaplarına aktarılması ( http://www.muhasebedersleri.com/monografi/monografi-5-8.html ).

10.Bilânçonun düzenlenmesi.

11.Kapanış kaydı ( http://www.muhasebedersleri.com/monografi/monografi-6-6.html ).

Hesapların Tek Düzen Hesap Planında yer alan kodlarına ( Örneğin Kasa Hesabı kodu 100 dür. ) bakmak ve hsap işlyişlerini görmek için aşağıdaki bağlantıları tıklayınız.FLA

http://www.muhasebedersleri.com/hesaplar/ayrintili-tek-duzen-hesap-plani.html

http://fatihltfaydin.tr.gg/Bilanco-on.htm

http://fatihltfaydin.tr.gg/Bilanco-arka.htm

http://fatihltfaydin.tr.gg/Gelir-Tablosu.htm

 
Kasada noksan varsa hesap ta noksanlaştırılmak amacıyla 100 kasa hesabı alacaklandırılırken, 197 SAYIM ve TESELLÜM NOKSANLARI HS. -Kasa Noksanı borçlandırılır.
Noksandan personel ( veznedar ) sorumlu tutulmuşsa, 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS. – Fatih Lütfü Aydın borçlandırılırken ( şahıs borçlu hesabı da borçlu olur.), 197 alacaklandırılır.
Hiç kimse sorumlu tutulmaz ve neden bulunmazsa, dönemin kârından düşülmesi amacıyla, 197 geçici hesabı, 689 D.OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR HS.-Kasa Noksanı' na devreder.

689                      197

Dönem sonunda,

Mali kâr (vergi matrahı) açısından kasa noıksanları kanunen kabul edilmeyen bir gider olduğundan, ticari kârdan mali kârın kolaylıkla hesaplanabilmesi için bu durum, olayı hatırlatıcı bir niteliği olan Nazım Hesaplarda izlenir.

 

                               31.12.xxxx

       900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR

              -K.KE. Giderler

                         910 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR

                                -K.K.E. Giderler Alacaklı

 

689 ticari kârın saptanması için 690 Dönem Kârı veya zarar hesabına devredilerek kapatılır.

690                                            689

 Fazla varsa 100 borçlandırılırken, 397

SAYIM ve TESELLÜM FAZLALARI HS. -Kasa Fazlası alacaklandırılır.

Fazlanın nedeni bulunduğunda 397 borçlandırılırken, ilgili hesap alacaklandırılır.

Fazlanın nedeni bulunmadığında, 397 borçlandırılırken, 679 D.OLAĞANDIŞI GELİR ve KÂRLAR HS.-Kasa Fazlası alacaklandırılır.

Daha sonra 679 borçlandırılırken, 690 DÖNEM KÂRI veya ZARARI HS. alacaklandırılır.

 

Veresiye demirbaş alımlarında demirbaş faaliyet dışı olduğundan, 320 yerin 329 ( diğer borçlar)  kullanılır.

255                                                                    329

191

 

 

Yeniden değerleme ve amortisman işlemlerinin yapılabilmesi için muavin defterlere girilerek 250-259 kod aralığı girili. İçinde bulunulan yıl alınan binalar, taşıtlar ve demirbaşlar için yeniden değerleme  işlemi yapılmaz. Varlıkların hem maliyet bedellerinin hem de birikmiş amortismanlarının yeniden değerlemesi yapılır.

 

Yeniden Değerleme

Kayıtlı değeri                 10.000.000 *  0,5   =  5.000.000

B. Amortismanlar           (2.000.000)*  0,5  =  (1.000.000) BİRİKMİŞ AMORTİSMANLARIN DA YENİDEN  DEĞERLEMESİ YAPILIR  ve MAHSUP FİŞİNDE ALACAĞA KAYDEDİLİR

Y.Değ. Artış Fonu                                               4.000.000

 

Amortisman

Yeni değer üzerinden amortisman ayrılır.

10.000.000+5.000.000=15.000.000        15.000.000*0,2 = 3.000.000

 

Y.D

255           Masa              5.000.000

257              "                                              1.000.000

522              "                                              4.000.000 ( Yeniden değerleme artış fonu )

 

A

796                                 3.000.000

257            Masa                                         3.000.000

 

Not:7A ( http://www.muhasebedersleri.com/maliyet-muhasebesi.html ) seçeneğinde 796 yerine 770 kullanılır.

Direkt yöntemde ilgili varlık hesabı, örneğin binaya amortisman ayrılmışsa, ayrılan tutar kadar 252 borçlandırıldığında maliyet değeri ve ayrılan amortisman düşüldüğünde bulunan defter değeri belli olmayacağından indirekt ( dolaylı ) yöntem kullanılarak 796 borçlandırılır. 

 

İşletmeler taşınabilir veya taşınamaz mal varlıklarının değerlerini her yıl kayıtlara geçirirler. Her malın kullanıldığı süre içerisinde belli oranda eskimesi ve yıpranması söz konusudur. Bu yüzden her yıl bu malların değerleri belli oranlarda yıpranma payları düşülerek kaydedilir.Bina, makina vb. malların kullanıldığı süre içindeki fiziksel kayıplarına, o malların amortismanı denir.

Burada en basit yöntem olarak, bir malın amortisman payı oranının her yıl için sabit olduğunu kabul edeceğiz.

Amoprtisman düşüldükten sonra yazılan değere defter değeri denir. Her malın kullanım süresine ekonomik ömrü denir. Ekonomik ömrü dolan mallara ait değere hurda değeri denir.  

 

Örnek: 500 .000 TL 'ye alınan bir makinenin ekonomik ömrü 5 yıl ( 1/0,2=5) ve hurda değeri 60.000 TL ise yıllık amortismanını bulalım.

Toplam Amortisman = Maliyet Fiyatı -  Hurda Fiyatı

          440                                    500      -        60

 

440/5=88 her yıl 88.000 TL düşülür.

Tahviller, 1 yıl ya da daha fazla vadeli borç senetleridir.

Hazine Bonosu = Devlet İç borçlanma Senetleri. Devlet tarafından çıkarılan ve enflasyon nedeniyle vadesi 1 yıldan az, genellikle 3 – 6 ay vadeli tahviller yani borç senetleridir.

Tahviller; 1. İtibari ( nominal, üzerinde yazılı ) değer, 2. reeskont değeri, 3.  itibari değerden reeskont değeri çıkarıldıktan sonra bulunan tasarruf ( peşin ) değeri , 4. bugünkü değer  olmak üzere 4 değere sahiptir.

1. İtibari ( nominal, üzerinde yazılı ) değer.

2.Reeskont  değer formülü ;   A.n.t./36000, iç iskonto olarak, A.n.t/360+(n.t.)

A= itibari değer, n= tasarruf değerinin bulunduğu günden vade sonuna kadar ki gün sayısı,  t= iskonto faiz oranı.

3.Tasarruf ( peşin ) değer formülü; itibari değer – bugünkü değer

4. Bugünkü değer formülü; itibari değer/ iskonto faiz oranının 1 fazlası ( t=0,20 ise 1,20 )

İskonto faiz oranı tahvil üzerinde yazmıyorsa M.B. verileri dikkate alınır.

Pratik bilgiler veren internet sitelerinden de iskonto faiz oranına ulaşılabilir.

http://www.muhasebedersleri.com/pratik-bilgiler.html

 

Maddi duran varlıkla ilgili olarak hesaplanan amortisman payı, söz konusu varlık değerinin gidere dönüşen kısmıdır. Bu nedenle amortisman payına, amortisman gideri de denir.

Normal amortisman yöntemine ya da azalan kalanlar üzerinden amortisman yöntemine göre hesaplanan amortisman payları; üretim işletmelerinde endirekt bir maliyet gideri olarak, “730 Genel Üretim Giderleri Hesabı”na; ticaret işletmelerinde ise, niteliğine göre “760  Pazarlama ve Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı”na ve/veya “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na borç kaydedilir.

 Yukarıda belirtilen gider hesaplarına borç kaydedilirken, hangi hesaba alacak kaydedilecektir sorusu, karşımıza 2 kayıt şeklini çıkarmaktadır.

1)    Direkt Kayıt  2) Endirekt Kayıt.

Direkt kayıtta amortismana tabii tutulan maddi duran varlığın değeri, amortisman payı – gideri kadar azaltılır. Yani alacaklanacak hesap amortismana tabi tutulan maddi duran varlık hesabıdır. VUK’un izin verdiği bu yöntemi, Tekdüzen Hesap Planı kabul etmemektedir.

 

Tekdüzen Hesap Planının benimsediği endirekt kayıtta, hesaplanan amortisman payları, aktifi düzenleyen pasif karekterli bir hesap olan “257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı”nın alacağına kaydedilir.

 

Örnek: İşletme 500.000.000 TL maliyetli pazarlama işlerinde kullandığı taşıt aracına normal amortisman yöntemine göre, % 20 amortisman payı ayırmıştır.

Amortisman payı: 500.000.000 x 0,20 = 100.000.000

 

760 PAZARLAMA  SATIŞ ve DAĞITIM GİDERLERİ HS. 100 Milyon

-         Amortisman Giderleri

257 BİR. AMORTİSMANLAR HS.                      100 Milyon

                 B. Taşıt Amortismanları  

Maddi duran Varlık Net Aktif Değeri ( Net Defter Değeri.

 

Aktif                                                   31.12…. Tarihli BİLANÇO                                          Pasif

 

MADDİ DURAN VARLIKLAR

            Taşıtlar    500.000.000

    (-) Bir. Amor. ( 100.000.000 )

 

Yukarıdaki bilançoda, birikmiş amortismanlar aktifte ilgili duran varlıklardan düşme şeklinde gösterilmiştir. Böylece işletmenin maddi duran varlıklarının toplam değerlerinin 500 MilyonTL; fakat net aktif değerinin ( net defter değerinin ) 400 Milyon olduğunu görüyoruz.

·         Alıntı... Muhasebe Uygulamaları cilt 1, sh. 97-99 Prof. Dr. Fevzi Sürmeli  

  Ayrıca aşağıdaki sitelerden esaslı bilgi sahibi olabilirsiniz.

   http://www.muhasebedersleri.com/muhasebe-sorular.html

  
   http://www.muhasebeuygulama.com/index.html


   
   http://dersmuhasebe.com/index.html

 

 

    
 
08.10.2016 Fatih Lütfü Aydın